स तथा वालिनं हत्वा सुग्रीवमभिषिच्य च
वसन्माल्यवतः पृष्ठे रामो लक्ष्मणमब्रवीत्
अयं स कालः सम्प्राप्तः समयोऽद्य जलागमः
सम्पश्य त्वं नभो मेघैः संवृतं गिरिसन्निभैः
नवमासधृतं गर्भं भास्करस्य गभस्तिभिः
पीत्वा रसं समुद्राणां द्यौः प्रसूते रसायनम्
शक्यमम्बरमारुह्य मेघसोपानपङ्क्तिभिः
कुटजार्जुनमालाभिरलङ्कर्तुं दिवाकरम्
सन्ध्यारागोत्थितैस्ताम्रैरन्तेष्वधिकपाण्डरैः
स्निग्धैरभ्रपटच्छेदैर्बद्धव्रणमिवाम्बरम्
मन्दमारुतनिश्वासं सन्ध्याचन्दनरञ्जितम्
आपाण्डुजलदं भाति कामातुरमिवाम्बरम्
एषा धर्मपरिक्लिष्टा नववारिपरिप्लुता
सीतेव शोकसन्तप्ता मही बाष्पं विमुञ्चति
मेघोदरविनिर्मुक्ताः कह्लारसुखशीतलाः
शक्यमञ्जलिभिः पातुं वाताः केतकिगन्धिनः
एष फुल्लार्जुनः शैलः केतकैरधिवासितः
सुग्रीव इव शान्तारिर्धाराभिरभिषिच्यते
मेघकृष्णाजिनधरा धारायज्ञोपवीतिनः
मारुतापूरितगुहाः प्राधीता इव पर्वताः
कशाभिरिव हैमीभिर्विद्युद्भिरिव ताडितम्
अन्तः स्तनितनिर्घोषं सवेदनमिवाम्बरम्
नीलमेघाश्रिता विद्युत् स्फुरन्ती प्रतिभाति मे
स्फुरन्ती रावणस्याङ्के वैदेहीव तपस्विनी
इमास्ता मन्मथवतां हिताः प्रतिहता दिशः
अनुलिप्ता इव घनैर्नष्टग्रहनिशाकराः
कुटजान् पश्य सौमित्रे पुष्पितान् गिरिसानुषु
मम शोकाभिभूतस्य कामसन्दीपनान् स्थितान्
रजः प्रशान्तं सहिमोऽद्य वायुर्निदाघदोषप्रसराः प्रशान्ताः
स्थिता हि यात्रा वसुधाधिपानां प्रवासिनो यान्ति नराः स्वदेशान्
सम्प्रस्थिता मानसवासलुब्धाः प्रियान्विताः सम्प्रति चक्रवाकाः
अभीक्ष्णवर्षोदकविक्षतेषु यानानि मार्गेषु न सम्पतन्ति
क्वचित्प्रकाशं क्वचिदप्रकाशं नभः प्रकीर्णाम्बुधरं विभाति
क्वचित्क्वचित्पर्वतसन्निरुद्धं रूपं यथा शान्तमहार्णवस्य
व्यामिश्रितं सर्जकदम्बपुष्पैर्नवं जलं पर्वतधातुताम्रम्
मयूरकेकाभिरनुप्रयातं शैलापगाः शीघ्रतरं वहन्ति
रसाकुलं षट्पदसन्निकाशं प्रभुज्यते जम्बुफलं प्रकामम्
अनेकवर्णं पवनावधूतं भूमौ पतत्याम्रफलं विपक्वम्
विद्युत्पताकाः सबलाकमालाः शैलेन्द्रकूटाकृतिसन्निकाशाः
गर्जन्ति मेघाः समुदीर्णनादा मत्ता गजेन्द्रा इव संयुगस्थाः
वर्षोदकाप्यायितशाद्वलानि प्रवृत्तनृत्तोत्सवबर्हिणानि
वनानि निर्वृष्टबलाहकानि पश्यापराह्णेष्वधिकं विभान्ति
समुद्वहन्तः सलिलातिभारं बलाकिनो वारिधरा नदन्तः
महत्सु शृङ्गेषु महीधराणां विश्रम्य विश्रम्य पनः प्रयान्ति
मेघाभिकामा परिसन्पतन्ती सम्मोदिता भाति बलाकपङ्क्तिः
वातावधूता वरपौण्डरीकी लम्बेव माला रचिताऽम्बरस्य
बालेन्द्रगोपान्तरचित्रितेन विभाति भूमिर्नवशाद्वलेन
गात्रानुवृत्तेन शुकप्रभेण नारीव लाक्षोक्षितकम्बलेन
निद्रा शनैः केशवमभ्युपैति द्रुतं नदी सागरभ्युपैति
हृष्टा बलाका घनमभ्युपैति कान्ता सकामा प्रियमभ्युपैति
जाता वनान्ताः शिखिसम्प्रनृत्ता जाताः कदम्बाः सकदम्बशाखाः
जाता वृषा गोषु समानकामा जाता मही सस्यवनाभिरामा
वहन्ति वर्षन्ति नदन्ति भान्ति ध्यायन्ति नृत्यन्ति समाश्वसन्ति
नद्यो घना मत्तगजा वनान्ताः प्रियाविहीनाः शिखिनः प्लवङ्गाः
प्रहर्षिताः केतकपुष्पगन्धमाघ्राय हृष्टा वननिर्झरेषु
प्रपातशब्दाकुलिता गज्रन्द्राः सार्धं मयूरैः समदा नदन्ति
धारानिपातैरभिहन्यमानाः कदम्बशाखासु विलम्बमानाः
क्षणार्जितं पुष्परसावगाढं शनैर्मदं षट्चरणास्त्यजन्ति
अङ्गारचूर्णोत्करसन्निकाशैः फलैः सुपर्याप्तरसैः समृद्धैः
जम्बूद्रुमाणां प्रविभान्ति शाखा निलीयमाना इव षट्पदौघैः
तडित्पताकाभिरलङ्कृतानामुदीर्णगम्भीरमहारवाणाम्
विभान्ति रूपाणि बलाहकानां रणोद्यतानामिव वारणानाम्
मार्गानुगः शैलवनानुसारी सम्प्रस्थितो मेघरवं निशम्य
युद्धाभिकामः प्रतिनागशङ्की मत्तो गजेन्दः प्रतिसन्निवृत्तः
क्वचित्प्रगीता इव षट्पदौघैः क्वचित्प्रनृत्ता इव नीलकण्ठैः
क्वचित्प्रमत्ता इव वारणेन्द्रैर्विभान्त्यनेकाश्रयिणो वनान्ताः
कदम्बसर्जार्जुनकन्दलाढ्या वनान्तभूमिर्नववारिपूर्णा
मयूरमत्ताभिरुतप्रनृत्तैरापानभूमिप्रतिमा विभाति
मुक्तासकाशं सलिलं पतद्वै सुनर्मलं पत्त्रपुटेषु लग्नम्
हृष्टा विवर्णच्छदना विहङ्गाः सुरेन्द्रदत्तं तृषिताः पिबन्ति
षट्पादतन्त्रीमधुराभिधानं प्लवङ्गमोदीरितकण्ठतालम्
आविष्कृतं मेघमृदङ्गनादैर्वनेषु सङ्गीतमिव प्रवृत्तम्
क्वचित्प्रनृत्तैः क्वचिदुन्नदद्भिः क्वचिच्च वृक्षाग्रनिषण्णकायैः
व्यालम्बबर्हाभरणैर्मयूरैर्वनेषु सङ्गीतमिव प्रवृत्तम्
स्वनैर्घनानां प्लवगाः प्रबुद्धा विहाय निद्रां चिरसन्निरुद्धाम्
अनेकरूपाकृतिवर्णनादा नवाम्बुधाराभिहता नदन्ति
नद्यः समुद्वाहितचक्रवाकास्तटानि शीर्णान्यपवाहयित्वा
दृप्ता नवप्राभृतपूर्णभोगा द्रुतं स्वभार्तारमुपोपयान्ति
नीलेषु नीलाः प्रविभान्ति सक्ता मेघेषु मेघा नववारिपूर्णाः
दवाग्निदग्धेषु दवाग्निदग्धाः शैलेषु शैला इव बद्धमूलाः
प्रहृष्टसन्नादितबर्हिणानि सशक्रगोपाकुलशाद्वलानि
चरन्ति नीपार्जुनवासितानि गजाः सुरम्याणि वनान्तराणि
नवाम्बुधाराहतकेसराणि द्रुतं परित्यज्य सरोरुहाणि
कदम्बपुषाणि सकेसराणि नवानि हृष्टा भ्रमराः पतन्ति
मत्ता गजेन्द्रा मुदिता गजेन्द्रा वनेषु विश्रान्ततरा मृगेन्द्राः
रम्या नगेन्द्रा निभृता नरेन्द्राः प्रक्रीडितो वारिधरैः सुरेन्द्रः
मेघाः समुद्भूतसमुद्रनादा महाजलोघैर्गगनावलम्बाः
नदीस्तटाकानि सरांसि वापीर्महीं च कृत्स्नामपवाहयन्ति
वर्षप्रवेगा विपुलाः पतन्ती प्रवान्ति वाताः समुदीर्णघोषाः
प्रनष्टकूलाः प्रवहन्ति शीघ्रं नद्यो जलैर्विप्रतिपन्नमार्गाः
नरैर्नरन्द्रा इव पर्वतेन्द्राः सुरेन्द्रदत्तैः पवनोपनीतैः
घनाम्बुकुम्भैरभिषिच्यमाना रूपं श्रियं स्वामिव दर्शयन्ति
घनोपगूढं गगनं सतारं न भास्करो दर्शनमभ्युपैति
नवैर्जलौघैर्धरणी विसृप्ता तमोविलिप्ता न दिशः प्रकाशाः
महान्ति कूटानि महीधराणां धाराभिधौतान्यधिकं विभान्ति
महाप्रमाणैर्विपुलैः प्रपातैर्मुक्ताकलापैरिव लम्बमानैः
शैलोपलप्रस्खलमानवेगाः शैलोत्तमानां विपुलाः प्रपाताः
गुहासु सन्नादितबर्हिणासु हारा विकीर्यन्त इवाभिभान्ति
शीघ्रप्रवेगा विपुलाः प्रपाता निर्धौतशृङ्गोपतला गिरीणाम्
मुक्ताकलापप्रतिमाः पतन्तो महागुहोत्सङ्गतलैर्ध्रियन्ते
सुरतामर्दविच्छिन्नाः स्वर्गस्त्रीहारमौक्तिकाः
पतन्तीवाकुला दिक्षु तोयधराः समन्ततः
निलीयमानैर्विहगैर्निमीलद्भिश्च पङ्कजैः
विकसन्त्या च मालत्या गतोऽस्तं ज्ञायते रविः
वृत्ता यात्रा नरेन्द्राणां सेना प्रतिनिवर्तते
वैराणि चैव मार्गाश्च सलिलेन समीकृताः
मासि प्रोष्ठपदे ब्रह्म ब्रणानां विवक्षताम्
अयमध्यायसमयः सामगानामुपस्थितः
निवृत्तकर्मायतनो नूनं सञ्चितसञ्चयः
आषाढीमभ्युपगतो भरतः कोसलाधिपः
नूनमापूर्यमाणायाः सरय्वा वर्धते रयः
मां समीक्ष्य समायान्तमयोध्याया इव स्वनः
इमाः स्फीतगुणा वर्षाः सुग्रीवः सुखमश्नुते
विजितारिः सदारश्च राज्ये महति च स्थितः
अहं तु हृतदारश्च राज्याच्च महतश्च्युतः
नदीकूलमिव क्लिन्नमवसीदामि लक्ष्मण
शोकश्च मम विस्तीर्णो वर्षाश्च भृशदुर्गमाः
रावणश्च महान् शत्रुरपारं प्रतिभाति मे
अयात्रां चैव दृष्ट्वेमां मार्गांश्च भृशदुर्गमान्
प्रणते चैव सुग्रीवे न मया किञ्चिदीरितम्
अपि चातिपरिक्लिष्टं चिराद्दारैः समागतम्
आत्मकार्यगरीयस्त्वाद्वक्तुं नेच्छामि वानरम्
स्वयमेव हि विश्रम्य ज्ञात्वा कालमुपागतम्
उपकारं च सुग्रीवो वेत्स्यते नात्र संशयः
तस्मात्कालप्रतीक्षोऽहं स्थितोऽस्मि शुभलक्षण
सुग्रीवस्य नदीनां च प्रसादमनुपालयन्
उपकारेण वीरो हि प्रतिकारेण युज्यते
अकृतज्ञोऽप्रतिकृतो हन्ति सत्त्ववतां मनः
तमेवमुक्तः प्रणिधाय लक्ष्मणः कृताञ्जलिस्तत्प्रतिपूज्य भाषितम्
उवाच रामं स्वभिरामदर्शनं प्रदर्शयन् दर्शनमात्मनः शुभम्
यथोक्तमेतत्तव सर्वमीप्सितं नरेन्द्र कर्ता नचिराद्धरीश्वरः
शरत्प्रतीक्षः क्षमतामिमं भवान् जलप्रपातं रिपुनिग्रहे धृतः