अभिषिक्ते तु सुग्रीवे प्रविष्टे वानरे गुहाम्
आजगाम सह भ्रात्रा रामः प्रस्रवणं गिरिम्
शार्दूलमृगसङ्घुष्टं सिंहैर्भीमरवैर्वृतम्
नानागुल्मलतागूढं बहुपादपसङ्कुलम्
ऋक्षवानरगोपुच्छैर्मार्जारैश्च निषेवितम्
मेघराशिनिभं शैलं नित्यं शुचिजलाश्रयम्
तस्य शैलस्य शिखरे महतीमायतां गुहाम्
प्रत्यगृह्णत वासार्थं रामः सौमित्रिणा सह
कालयुक्तं महद्वाक्यमुवाच रघुनन्दनः
विनीतं भ्रातरं भ्राता लक्ष्मणं लक्ष्मिवर्धनम्
इयं गिरिगुहा रम्या विशाला युक्तमारुता
अस्यां वसाव सौमित्रे वर्षरात्रमरिन्दम
गिरिशृङ्गमिदं रम्यमुन्नतं पार्थिवात्मज
श्वेताभिः कृष्णताम्राभिः शिलाभिरुपशोभितम्
नानाधातुसमाकीर्णं दरीनिर्झरशोभितम्
विविधैर्वृक्षषण्डैश्च चारुचित्रलतावृतम्
नानाविहगसङ्घुष्टं मयूररवनादितम्
मालतीकुन्दगुल्मैश्च सिन्दुवारकुरण़्टकैः
कदम्बार्जुनसर्जैश्च पुष्पितैरुपशोभितम्
इयं च नलिनी रम्या फुल्लपङ्कजमण्डिता
नातिदूरे गुहाया नौ भविष्यति नृपात्मज
प्रागुदक्प्रवणे देशे गुहा साधु भविष्यति
पश्चाच्चैवोन्नता सौम्य निवातेयं भविष्यति
गुहाद्वारे च सौमित्रे शिला समतला शुभा
श्लक्ष्णा चैवायता चैव भिन्नाञ्जनचयोपमा
गिरिशृङ्गमिदं तात पश्य चोत्तरतः शुभम्
भिन्नाञ्जनचयाकारमम्भोधरमिवोत्थितम्
दक्षिणस्यामपि दिशि स्थितं श्वेतमिवापरम्
कैलासशिखरप्रख्यं नानाधातुविभूषितम्
प्राचीनवाहिनीं चैव नदीं भृशमकर्दमाम्
गुहायाः पूर्वतः पश्य त्रिकूटे जाह्नवीमिव
चम्पकैस्तिलैस्तालैस्तमालैरतिमुक्तकैः
पद्मकैः सरलैश्चैव अशोकैश्चैव शोभिताम्
वानीरैस्तिमिशैश्चैव वकुलैः केतकैर्धवैः
हिन्तालैस्तिरिटैर्नीपैर्वेत्रकैः कृतमालकैः
तीरजैः शोभिता भाति नानारूपैस्ततस्ततः
वसनाभरणोपेता प्रमदेवाभ्यलङ्कृता
शतशः पक्षिसङ्घैश्च नानानादैर्विनादिता
एकैकमनुरक्तैश्च चक्रवाकैरलङ्कृता
पुलिनैरतिरम्यैश्च हंससारससेवितैः
प्रहसन्तीव भात्यैषा नारी सर्वविभूषिता
क्वचिन्नीलोत्पलच्छन्ना भाति रक्तोत्पलैः क्वचित्
क्वचिदाभाति शुक्लैश्च दिव्यैः कुमुदकुड्मलैः
पारिप्लवशतैर्जुष्टा बर्हिणक्रौञ्चनादिता
रमणीया नदी सौम्य मुनिसङ्घैर्निषेविता
पश्य चन्दनवृक्षाणां पड्क्तीः सुरचिता इव
ककुभानां च दृश्यन्ते मनसेवोदिताः समम्
अहो सुरमणीयोऽयं देशः शत्रुनिषूदन
दृढं रंस्याव सौमित्रे साध्वत्र निवसावहै
इतश्च नातिदूरे सा किष्कन्धा चित्रकानना
सुग्रीवस्य पुरी रम्या भविष्यति नृपात्मज
गीतवादित्रनिर्घोषः श्रूयते जयतां वर
नर्दतां वानराणां च मृदङ्गाडम्बरैः सह
लब्ध्वा भार्यां कपिवरः प्राप्य राज्यं सुहृद्वृतः
ध्रुवं नन्दति सुग्रीवः सम्प्राप्य महतीं श्रियम्
इत्युक्त्वा न्यवसत्तत्र राघवः सहलक्ष्मणः
बहुदृश्यदरीकुञ्जे तस्मिन् प्रस्रवणे गिरौ
वसतस्तस्य रामस्य रतिरल्पापि नाभवत्
हृतां हि भार्यां स्मरतः प्राणेभ्योऽपि गरीयसीम्
उदयाभ्युदितं दृष्ट्वा शशाङ्कं च विशेषतः
आविवेश न तं निद्रा निशासु शयनं गतम्
तत्समुत्थेन शोकेन बाष्पोपहतचेतसम्
तं शोचमानं काकुत्स्थं नित्यं शोकपरायणम्
तुल्यदुःखोऽब्रवीद्भ्राता लक्ष्मणोऽनुनयन् वचः
अलं वीर व्यथां गत्वा न त्वं शोचितुमर्हसि
शोचतो व्यवसीदन्ति सर्वार्था विदितं हि ते
भवान् क्रियापरो लोके भवान् दैवपरायणः
आस्तिको धर्मशीलश्च व्यवसायी च राघव
न ह्यव्यवसितः शुत्रुं राक्षसं तं विशेषतः
समर्थस्त्वं रणे हन्तुं विक्रमैर्जिह्मकारिणम्
समुन्मूलय शोकं त्वं व्यवसायं स्थिरं कुरु
ततः सपरिवारं तं निर्मूलं कुरु राक्षसम्
पृथिवीमपि काकुत्स्थ ससागरवनाचलाम्
परिवर्तयितुं शक्तः किमङ्ग पुन रावणम्
शरत्कालं प्रतीक्षस्व प्रावृट्कालोऽयमागतः
ततः सराष्ट्रं सगणं रावणं त्वं वधिष्यसि
अहं तु खलु ते वीर्यं प्रसुप्तं प्रतिबोधये
दीप्तैराहुतिभिः काले भस्मच्छन्नमिवानलम्
लक्ष्मणस्य तु तद्वाक्यं प्रतिपूज्य हितं शुभम्
राघवः सुहृदं स्निग्धमिदं वचनमब्रवीत्
वाच्यं यदनुरक्तेन स्निग्धेन च हितेन च
सत्यविक्रमयुक्तेन तदुक्तं लक्ष्मण त्वया
एष शोकः परित्यक्तः सर्वकार्यावसादकः
विक्रमेष्वप्रतिहतं तेजः प्रोत्साहयाम्यहम्
शरत्कालं प्रतीक्षिष्ये स्थितोऽस्मि वचने तव
सुग्रीवस्य नदीनां च प्रसादमनुपालयन्
उपकारेण वीरस्तु प्रतिकारेण युज्यते
अकृतज्ञोऽप्रतिकृतो हन्ति सत्त्ववतां मनः
अथैवमुक्तः प्रणिधाय लक्ष्मणः कृताञ्जलिस्तत्प्रतिपूज्य भाषितम्
उवाच रामं स्वभिरामदर्शनं प्रदर्शयन् दर्शनमात्मनः शुभम्
यथोक्तमेतत्तव सर्वमीप्सितं नरेन्द्र कर्ता नचिराद्धरीश्वरः
शरत्प्रतीक्षः क्षमतामिमं भवान् जलप्रपातं रिपुनिग्रहे धृतः
नियम्य कोपं प्रतिपाल्यतां शरत्क्षमस्व मासांश्चतुरो मया सह
वसाचलेऽस्मिन्मृगराजसेविते संवर्धयन् शत्रुवधे समुद्यमम्