स प्राङ्मुखो राजगृहादभिनिर्याय राघवः
ततः सुदामां द्युतिमान् सन्तीर्यावेक्ष्य तां नदीम्
ह्लादिनीं दूरपारां च प्रत्यक्स्त्रोतस्तरङ्गिणीम्
शतद्रूमतरच्छ्रीमान् नदीमिक्ष्वाकुनन्दनः
एलाधाने नदीं तीर्त्वा प्राप्य चापरपर्पटान्
शिलामाकुर्वतीं तीर्त्वा आग्नेयं शल्यकर्त्तनम्
सत्यसन्धः शुचिः श्रीमान् प्रेक्षमाणः शिलावहाम्
अत्ययात् स महाशैलान् वनं चैत्ररथं प्रति
सरस्वतीं च गङ्गां च युग्मेन प्रत्यपद्यत
उत्तरं वीरमत्स्यानां भारुण्डं प्राविशद्वनम्
वेगिनीं च कुलिङ्गाख्यां ह्लादिनीं पर्वतावृताम्
यमुनां प्राप्य सन्तीर्णो बलमाश्वासयत्तदा
शीतीकृत्य तु गात्राणि क्लान्तानाश्वास्य वाजिनः
तत्र स्नात्वा च पीत्वा च प्रायादादाय चोदकम्
राजपुत्रो महारण्यमनभीक्ष्णोपसेवितम्
भद्रो भद्रेण यानेन मारुतः खमिवात्ययात्
भागीरथीं दुष्प्रतरामंशुधाने महानदीम्
उपायाद्राघवस्तूर्णं प्राग्वटे विश्रुते पुरे
स गङ्गां प्राग्वटे तीर्त्वा समायात् कुटिकोष्ठिकाम्
सबलस्तां स तीर्त्वाथ समायाद्धर्मवर्द्धनम्
तोरणं दक्षिणार्द्धेन जम्बूप्रस्थमुपागमत्
वरूथं च ययौ रम्यं ग्रामं दशरथात्मजः
तत्र रम्ये वने वासं कृत्वाऽसौ प्राङ्मुखो ययौ
उद्यानमुज्जिहानायाः प्रियका यत्र पादपाः
सालांस्तु प्रियकान् प्राप्य शीघ्रानास्थाय वाजिनः
अनुज्ञाप्याथ भरतो वाहिनीं त्वरितो ययौ
वासं कृत्वा सर्वतीर्थे तीर्त्वा चोत्तानिकां नदीम्
अन्यानदीश्च विविधाः पार्वतीयैस्तुरङ्गमैः
हस्तिपृष्ठकमासाद्य कुटिकामत्यवर्त्तत
ततार च नरव्याघ्रो लौहित्ये स कपीवतीम्
कलिङ्गनगरे चापि प्राप्य सालवनं तदा
भरतः क्षिप्रमागच्छत् सुपरिश्रान्तवाहनः
वनं च समतीत्याशु शर्वर्य्यामरुणोदये
अयोध्यां मनुना राज्ञा निर्मितां सन्ददर्श ह
तां पुरीं पुरुषव्याघ्रः सप्तरात्रोषितः पथि
अयोध्यामग्रतो दृष्ट्वा सारथिं वाक्यमब्रवीत्
एषा नातिप्रतीता मे पुण्यो़द्याना यशस्विनी
अयोध्या दृश्यते दूरात् सारथे पाण्डुमृत्तिका
यज्वभिर्गुणसम्पन्नैर्बाह्मणैर्वेदपारगैः
भूयिष्ठमृद्धैराकीर्णा राजर्षिपरिपालिता
अयोध्यायां पुरा शब्दः श्रूयते तुमुलो महान्
समन्तान्नरनारीणां तमद्य न श्रृणोम्यहम्
समान्ताद्विप्रधावद्भिः प्रकाशन्ते ममान्यदा
तान्यद्यानुरुदन्तीव परित्यक्तानि कामिभिः
अरण्यभूतेव पुरी सारथे प्रतिभाति मे
नह्यत्र यानैर्दृश्यन्ते न गजैर्न च वाजिभिः
निर्यान्तो वाभियान्तो वा नरमुख्या यथापुरम्
उद्यानानि पुरा भान्ति मत्तप्रमुदितानि च
जनानां रतिसंयोगेष्वत्यन्तगुणवन्ति च
तान्येतान्यद्य पश्यामि निरानन्दानि सर्वशः
स्रस्तपर्णैरनुपथं विक्रोशद्भिरिव द्रुमैः
नाद्यापि श्रूयते शब्दो मत्तानां मृगपक्षिणाम्
संरक्तां मधुरां वाणीं कलं व्याहरतां बहु
चन्दनागरुसंपृक्तो धूपसंमूर्च्छितोऽतुलः
प्रवाति पवनः श्रीमान् किन्नु नाद्य यथापुरम्
भेरीमृदङ्गवीणानां कोणसङ्घट्टितः पुनः
किमद्य शब्दो विरतः सदाऽदीनगतिः पुरा
अनिष्टानि च पापानि पश्यामि विविधानि च
निमित्तान्यमनोज्ञानि तेन सीदति मे मनः
सर्वथा कुशलं सूत दुर्लभं मम बन्धुषु
तथा ह्यसति सम्मोहे हृदयं सीदतीव मे
विषण्णः श्रान्तहृदयस्त्रस्तस्स लुलितेन्द्रियः
भरतः प्रविवेशाशु पुरीमिक्ष्वाकुपालिताम्
द्वारेण वैजयन्तेन प्राविशच्छ्रान्तवाहनः
द्वास्स्थैरुत्थाय विजयं पृष्टस्तैः सहितो ययौ
स त्वनेकाग्रहृदयो द्वास्स्थं प्रत्यर्च्य तं जनम्
सूतमश्वपतेः क्लान्तमब्रवीत्तत्र राघवः
किमहं त्वरयानीतः कारणेन विनाऽनघ
अशुभाशङ्किहृदयं शीलं च पततीव मे
श्रुता नो यादृशाः पूर्वं नृपतीनां विनाशने
आकारांस्तानहं सर्वानिह पश्यामि सारथे
सम्मार्जनविहीनानि परुषाण्युपलक्षये
असंयतकवाटानि श्रीविहीनानि सर्वशः
अनाशितकुटुम्बानि प्रभाहीनजनानि च
अलक्ष्मीकानि पश्यामि कुटुम्बिभवनान्यहम्
अपेतमाल्यशोभान्यप्यसंमृष्टाजिराणि च
देवागाराणि शून्यानि न चाभान्ति यथापुरम्
देवतार्चाः प्रविद्धाश्च यज्ञ गोष्ठ्यस्तथाविधाः
माल्यापणेषु राजन्ते नाद्य पण्यानि वा तथा
दृश्यन्ते वणिजोऽप्यद्य न यथापूर्वमत्र वै
ध्यानसंविग्नहृदया नष्टव्यापारयन्त्रिताः
देवायतनचैत्येषु दीनाः पक्षिगणास्तथा
मलिनं चाश्रुपूर्णाक्षं दीनं ध्यानपरं कृशम्
सस्त्रीपुंसं च पश्यामि जनमुत्कण्ठितं पुरे
इत्येवमुक्त्वा भरतः सूतं तं दीनमानसः
तान्यरिष्टान्ययोध्यायां प्रेक्ष्य राजगृहं ययौ
तां शून्यश्रृङ्गाटकवेश्मरथ्यां रजोरुणद्वारकपाटयन्त्राम्
दृष्ट्वा पुरीमिन्द्रपुरप्रकाशां दुःखेन सम्पूर्णतरो बभूव
बहूनि पश्यन् मनसोऽप्रियाणि यान्यन्यदा नास्य पुरे बभूवुः
अवाक्छिरा दीनमना न हृष्टः पितुर्महात्मा प्रविवेश वेश्म