विशालान् कोसलान् रम्यान् यात्वा लक्ष्मणपूर्वजः
अयोध्याभिमुखो धीमान् प्राञ्जलिर्वाक्यमब्रवीत्
आपृच्छे त्वां पुरिश्रेष्ठे काकुत्स्थपरिपालिते
दैवतानि च यानि त्वां पालयन्त्यावसन्ति च
निवृत्तवनवासस्त्वामनृणो जगतीपतेः
पुनर्द्रक्ष्यामि मात्रा च पित्रा च सह सङ्गतः
ततो रुधिरताम्राक्षो भुजमुद्यम्य दक्षिणम्
अश्रुपूर्णमुखो दीनोऽब्रवीज्जानपदं जनम्
अनुक्रोशो दया चैव यथार्हं मयि वः कृतः
चिरं दुःखस्य पापीयो गम्यतामर्थसिद्धये
तेऽभिवाद्य महात्मानं कृत्वा चापि प्रदक्षिणम्
विलपन्तो नरा घोरं व्यतिष्ठन्त क्वचित्क्वचित्
तथा विलपतां तेषामतृप्तानां च राघवः
अचक्षुर्विषयं प्रायाद्यथार्कः क्षणदामुखे
ततो धान्यधनोपेतान् दानशीनजनाञ्छिवान्
अकुतश्चिद्भयान् रम्यांश्चैत्ययूपसमावृतान्
उद्यानाम्रवणोपेतान् सम्पन्नसलिलाशयान्
तुष्टपुष्टजनाकीर्णान् गोकुलाकुलसेवितान्
लक्षणीयान् नरेन्द्राणां ब्रह्मघोषाभिनादितान्
रथेन पुरुषव्याघ्रः कोसलानत्यवर्त्तत
मध्येन मुदितं स्फीतं रम्योद्यानसमाकुलम्
राज्यं भोग्यं नरेन्द्राणां ययौ धृतिमतां वरः
तत्र त्रिपथगां दिव्यां शिवतोयामशैवलाम्
ददर्श राघवो गङ्गां पुण्यामृषिनिषेविताम्
आश्रमैरविदूरस्थैः श्रीमद्भिः समलङ्कृताम्
काले सरोभिर्हृष्टाभिः सेविताम्भो ह्रदां शिवाम्
देवदानवगन्धर्वैः किन्नरैरुपशोभिताम्
नानागन्धर्वपत्नीभिः सेवितां सततं शिवाम्
देवाक्रीडाशताकीर्णां देवो़द्यानशतायुताम्
देवार्थमाकाशगमां विख्यातां देवपद्मिनीम्
जलाघाताट्टहासोग्रां फेननिर्मलहासिनीम्
क्वचिद्वेणीकृतजलां क्वचिदावर्त्तशोभिताम्
क्वचित्स्तिमितगम्भीरां क्वचिद्वेगजलाकुलाम्
क्वचिद्गम्भीरनिर्घोषां क्वचिद्भैरवनिस्वनाम्
देवसङ्घाप्लुतजलां निर्मलोत्पलशोभिताम्
क्वचिदाभोगपुलिनां क्वचिन्निर्मलवालुकाम्
सदामत्तैश्च विहगैरभिसन्नादितान्तराम्
क्वचित्तीररुहैर्वृक्षैर्मालाभिरुपशोभिताम्
क्वचित्फुल्लोत्पलच्छन्नां क्वचित्पद्मवनाकुलाम्
क्वचित्कुमुदषण्डैश्च कुड्मलैरुपशोभिताम्
नानापुष्परजोध्वस्तां समदामिव च क्वचित्
व्यपेतमलसङ्घातां मणिनिर्मलदर्शनाम्
दिशागजैर्वनगजैर्मत्तैश्च वरवारणैः
देवोपवाह्यैश्च मुहुः सन्नादितवनान्तराम्
प्रमदामिव यत्नेन भूषितां भूषणोत्तमैः
फलैः पुष्पैः किसलयैर्वृतां गुल्मैर्द्विजैस्तथा
शिंशुमारैश्च नक्रैश्च भुजङ्गैश्च निषेविताम्
विष्णुपादच्युतां दिव्यामपापां पापनाशिनीम्
समुद्रमहिषीं गङ्गां सारसक्रौञ्चनादिताम्
आससाद महाबाहुः श्रृङ्गवेरपुरं प्रति
तामूर्मिकलिलावर्त्तामन्ववेक्ष्य महारथः
सुमन्त्रमब्रवीत् सूतमिहैवाद्य वसामहे
अविदूरादयं नद्या बहुपुष्पप्रवालवान्
सुमहानिङ्गुदीवृक्षो वसामोऽत्रैव सारथे
द्रक्ष्यामः सरितां श्रेष्ठां सम्मान्यसलिलां शिवाम्
देवदानवगन्धर्वमृगमानुषपक्षिणाम्
लक्ष्मणश्च सुमन्त्रश्च बाढमित्येव राघवम्
उक्त्वा तमिङ्गुदीवृक्षं तदोपययतुर्हयैः
रामोऽभियाय तं रम्यं वृक्षमिक्ष्वाकुनन्दनः
रथादवातरत्तस्मात् सभार्यः सहलक्ष्मणः
सुमन्त्रोप्यवतीर्य्या स्मान्मोनचयित्वा हयोत्तमान्
वृक्षमूलगतं राममुपतस्थे कृताञ्जलिः
तत्र राजा गुहो नाम रामस्यात्मसमः सखा
निषादजात्यो बलवान् स्थपतिश्चेति विश्रुतः
स श्रुत्वा पुरुषव्याघ्रं रामं विषयमागतम्
वृद्धैः परिवृतोऽमात्यैर्ज्ञातिभिश्चाप्युपागतः
ततो निषादाधिपतिं दृष्ट्वा दूरादुपस्थितम्
सह सौमित्रिणा रामः समागच्छद्गुहेन सः
तमार्तः संपरिष्वज्य गुहो राघवमब्रवीत्
यथायोध्या तथेयं ते राम किं करवाणि ते
ईदृशं हि महाबाहो कः प्राप्स्यत्यतिथिं प्रियम्
ततो गुणवदन्नाद्यमुपादाय पृथग्विधम्
अर्ध्यं चोपानयत् क्षिप्रं वाक्यं चेदमुवाच ह
स्वागतं ते महाबाहो तवेयमखिला मही
वयं प्रेष्या भवान् भर्त्ता साधु राज्यं प्रशाधि नः
भक्ष्यं भोज्यं च पेयं च लेह्यं चेदमुपस्थितम्
शयनानि च मुख्यानि वाजिनां खादनं च ते
पद्भ्यामभिगमाच्चैव स्नेहसन्दर्शनेन च
प्रशाधीति वाक्यकृतेन स्नेहप्रदर्शनेन \*
भुजाभ्यां साधु पीनाभ्यां पीडयन् वाक्यमब्रवीत्
दिष्ट्या त्वां गुह पश्यामि ह्यरोगं सह बान्धवैः
अपि ते कुशलं राष्ट्रे मित्रेषु च धनेषु च
यत्त्विदं भवता किञ्चित् प्रीत्या समुपकल्पितम्
सर्वं तदनुजानामि न हि वर्त्ते प्रतिग्रहे
कुशचीराजिनधरं फलमूलाशिनं च माम्
विद्धि प्रणिहितं धर्मे तापसं वनगोचरम्
अश्वानां खादनेनाहमर्थी नान्येन केनचित्
एतावतात्र भवता भविष्यामि सुपूजितः
एते हि दयिता राज्ञः पितुर्दशरथस्य मे
एतैः सुविहितैरश्वैर्भविष्याम्यहमर्चितः
अश्वानां प्रतिपानं च खादनं चैव सोन्वशात्
गुहस्तत्रैव पुरुषांस्त्वरितं दीयतामिति
ततश्चीरोत्तरासङ्गः सन्ध्यामन्वास्य पश्चिमाम्
जलमेवाददे भोज्यं लक्ष्मणेनाहृतं स्वयम्
तस्य भूमौ शयानस्य पादौ प्रक्षाल्य लक्ष्मणः
सभार्यस्य ततोऽभ्येत्य तस्थौ वृक्षमुपाश्रितः
गुहोपि सह सूतेन सौमित्रिमनुभाषयन्
अन्वजाग्रत्ततो राममप्रमत्तो धनुर्द्धरः
तथा शयानस्य ततोऽस्य धीमतो यशस्विनो दाशरथेर्महात्मनः
अदृष्टदुःखस्य सुखोचितस्य सा तदा व्यतीयाय चिरेण शर्वरी