Bhartṛhari poems

The subhāṣitas (Nīti-śataka, Vairāgya-śataka, Śṛṅgāra-śataka) of Bhartṛhari are some of the most quoted verses from Sanskrit literature. There have been many books containing translations or commentaries of these poems. Each of them has a different subset of the verses, in a different order. What if you could read all these books simultaneously? That is, what if you could easily navigate from any poem in any book to other books’ versions of the same poem?

This collection of webpages is a start in that direction. It puts together a few translations/collections ("books") of Bhartṛhari's poems:

To navigate, start with one of the books below, and click on the "⟷" below any poem that looks interesting:

K235 क्षणं बालो भूत्वा क्षणमपि युवा कामरसिक : क्षणं वित्तैनः क्षणमपि च संपूर्णविभवः । जराजीटइव वलीमण्डिततनुर नरः संसारा विशति यमधानीजवनिकाम् ॥ २३५ ॥
K155 भोगा न भुक्ता वयमेव भुक्तास् तपो न तप्तं वयमेव तप्ताः । कालो न यातो वयमेव यातास् तृष्णा न जीर्णा वयमेव जीर्णाः ॥ १५५ ॥
K170 वयं येभ्यो जाताश् चिरपरिगता एव खलु ते समं यैः संवृद्धाः स्मृतिविषयतां तेऽपि गमिताः । इदानीमेते स्मः प्रतिदिवसमासन्नपतना गतास् तुल्यावस्थां सिकतिलनदीतीरतरुभिः ॥ १७० ॥
K301 मातर्मेदिनि तात मारुत सखे तेजः सुबन्धो जल भ्रातयम निबद्ध एष भवतामन्त्यः प्रणामाञ्जलिः । युष्मत्सङ्गवशोपजातसुकृतोद्रेकस्फुरन्निर्मल ज्ञानापास्तसमस्तमोहमहिमा लीये परब्रह्मणि ॥ ३०१ ॥
K311 यां चिन्तयामि सततं मयि सा विरक्ता साप्यन्यमिच्छति जनं स जनोऽन्यसक्तः । अस्मत्कृते च परितुष्यति काचिदन्या घिकू तां च तं च मदनं च इमां च मां च ॥ ३११ ॥
K005 यदा किंचिज्ज्ञोऽहं गज इव मदान्धः समभवं तदा सर्वज्ञोऽस्मीत्यभववलिप्तं मम मनः । यदा किंचित् किंचिद् बुधजनसकाशादवगतं तदा मूर्खोऽस्मीति ज्वर इव मदो मे व्यपगतः ॥ ५ ५ ॥ ॥
K008 अज्ञः सुखमाराध्यः सुखतरमाराध्यते विशेषज्ञः | ज्ञानलवदुर्विदग्धं ब्रह्मापि नरं न रञ्जयति ॥ ८ ॥
K039 खल्वाटो दिवसेश्वरस्य किरणैः संतापितो मस्तके वाञ्छन् देशमनातपं विधिवशादू बिल्वस्य मूलं गतः । तत्राप्यस्य महाफलेन पतता भग्नं सशब्दं शिरः प्रायो गच्छति यत्र भाग्यरहितस् तत्रैव यान्त्यापदः ॥ ३ ९ ॥
K149 उत्खातं निधिशङ्कया क्षितितलं ध्माता गिरेर्धातवो निस्तीर्णः सरितां पतिर्नृपतयो यत्नेन संसेविताः । मन्त्राराधनतत्परेण मनसा नीताः श्मशाने निशाः प्राप्तः काणवराटकोऽपि न मया तृष्णेऽधुना मा भव ॥ १४ ९ ॥
K153 निवृत्ता भोगेच्छा पुरुषबहुमानो विगलितः समानाः स्वर्याताः सपदि सुहृदो जीवितसमाः शनैर्यष्ट्युत्थानं घनतिमिररुद्धे च नयने अहो धृष्टः कायस् तदपि मरणापायचकितः ॥ १५३ ॥
K157 अवश्यं यातारश् चिरतरमुषित्वापि विषया वियोगे को भेदस् त्यजति न जनो यत् स्वयममून् । व्रजन्तः स्वातंत्र्यादतुलपरितापाय मनसः स्वयं त्यक्ता ह्येते शमसुखमनन्तं विदधति ॥ १५७ ॥
K165 न नटा न विटा न गायना न परद्रोहनिबद्धबुद्धयः । नृपसद्मनि नाम के वयं स्तनभारानमिता न योषितः ॥ १६५ ॥
K169 भ्रातः कष्टमहो महान् स नृपतिः सामन्तचक्रं च तत् पार्श्वे तस्य च सापि राजपरिषत् ताश् चन्द्रबिम्बाननाः । उद्रिक्तः स च राजपुत्रनिवहस् ते बन्दिनस् ताः कथाः सर्वं यस्य वशादगात् स्मृतिपदं कालाय तस्मै नमः ॥ १६ ९ ॥
K171 यत्रानेकः क्वचिदपि गृहे तत्र तिष्ठत्यथैको यत्राप्येकस तदनु बहवस् तत्र चान्ते न चैकः | इत्थं चेमौ रजनिदिवसौ दोलयन् द्वाविवाक्षौ कालः काल्या सह बहुकलः क्रीडति प्राणिसारैः ॥ १७१ ॥
K184 किं कन्दाः कन्दरेभ्यः प्रलयमुपगता निर्झरा वा गिरिभ्यः प्रध्वस्ता वा तरुभ्यः सरसफलभृतो वल्कलिन्यश् च शाखाः । वीक्ष्यन्ते यन् मुखानि प्रसभमुपगतप्रश्रयाणां खलानां दुःखोपात्ताल्पवित्तस्मयवशपवनानर्तितभ्रूलतानि ॥ १८४ ॥
K190 महीशय्या शय्या विपुलमुपधानं भुजलता वितानं चाकाशं व्यजनमनुकूलोऽयमनिलः । स्फुरदीपश् चन्द्रो विरतिवनितासङ्गमुदितः सुखं शान्तः शेते मुनिरतनुभूतिर्नृप इव ॥ १ ९ ० ॥
K200 आयुर्वर्षशतं नृणां परिमितं रात्रौ तदर्धं गतं तस्यार्धस्य परस्य चार्धमपरं बालत्ववृद्धत्वयोः । शेषं व्याधिवियोगदुःखसहितं सेवादिभिर्नीयते जीवे वारितरङ्ग चञ्चलतरे सौख्यं कुतः प्राणिनाम् ॥ २०० ॥
K237 क्षान्तिश् चेत् कवचेन किं किमरिभिः क्रोधोऽस्ति चेद् देहिनां ज्ञातिश् चेदनलेन किं यदि सुहृद् दिव्यौषधैः किं फलम् । किं सर्पैर्यदि दुर्जनाः किमु धनैर्विद्यानवद्या यदि ब्रीडा चेत् किमु भूषणैः सुकविता यद्यस्ति राज्येन किम् ॥२३७ ॥
K315 रम्यं हर्म्यतलं न किं वसतये श्रव्यं न गेयादिकं किं वा प्राणसमासमागमसुखं नैवाधिकप्रीतये | किं तद्धान्त पतत्पतंगपवनव्यालोलदीपाकर च्छायाचञ्चलमाकलय्य सततं सन्तो वनान्तं गताः ॥ ३१५ ॥
K319 लभेत सिकतासु तैलमपि यत्नतः पीडयन् पिबेच्च मृगतृष्णिकासु सलिलं पिपासार्दितः । कदाचिदपि पर्यटञ् शशविषाणमासादयेन् न तु प्रतिनिविष्टमूर्खजनचित्तमाराधयेत् ॥ ३१ ९ ॥
K332 व्याघ्रीव तिष्ठति जरा परितर्जयन्ती रोगाश् च शत्रव इव प्रहरन्ति देहम् । आयुः परिस्रवति भिन्नघटादिवाम्भो I लोकस् तथाप्य हितमाचरतीति चित्रम् || ३३२ ॥
K009 प्रसह्य मणिमुद्धरेन् मकरवक्रदंष्ट्राकुरात् समुद्रमपि संतरेत् प्रचलदुर्मिमालाकुलम् । भुजंगमपि कोपितं शिरसि पुष्पवद् धारयेन् न तु प्रतिनिविष्टमूर्खजनचित्तमाराधयेत् ॥ ९ ॥
K032 मृगमीनसज्जनानां तृणजलसंतोषविहितवृत्तीनाम् । लुब्धकधीवरपिशुना निष्कारणवैरिणो जगति ॥ ३२ ॥
K034 कुसुमस्तबकस्येव द्वयी वृत्तिर्मनस्विनः । मूर्ध्नि वा सर्वलोकस्य शीर्यते वन एव वा ॥ ३४ ॥
K056 यद् धात्रा निजभालपट्टलिखितं स्तोकं महदू वा धनं तत् प्राप्नोति मरुस्थलेऽपि नितरां मेरौ च नातोऽधिकम् । तद् धीरो भव वित्तवत्सु कृपणां वृत्तिं वृथा मा कृथाः कृपे पश्य पयोनिधावपि घटो गृह्णाति तुल्यं जलम् ॥ ५६ ॥
K062 आरम्भगुर्वी क्षयिणी क्रमेण लध्वी पुरा वृद्धिमती च पश्चात् । । दिनस्य पूर्वार्धपरार्धभिन्ना छायेव मैत्री खलसज्जनानाम् ॥ ६२ ॥
K068 स्वायत्त मेकान्तहितं विधात्रा विनिर्मितं छादनमज्ञतायाः । विशेषतः सर्वविदां समाजे विभूषणं मौनमपण्डितानाम् ॥ ६८ ॥
K148 भ्रान्त्वा देशमनेकदुर्गविषमं प्राप्तं न किंचित् फलं त्यक्त्वा जातिकुलाभिमानमुचितं सेवा कृता निष्फला । भुक्तं मानविवर्जितं परगृहे आशङ्कया काकवत् तृष्णे जृम्भणि पापकर्मनिरते नाद्यापि संतुष्यसि ॥ १४८ ॥
K151 आदित्यस्य गतागतैरहरहः संक्षीयते जीवितं व्यापारैर्बहुकार्यभारगुरुभिः कालो न विज्ञायते । दृष्ट्वा जन्मजराविपत्तिमरणं त्रासशू च नोत्पद्यते पीत्वा मोहमयीं प्रमादमदिरामुन्मत्तभूतं जगत् ॥ १५१ ॥
K152 दीना दीनमुखैः सदैव शिशुकैराकृष्टजीर्णाम्बरा कोशद्भिः क्षुधितैर्नरैर्न विधुरा दृश्येत चेद् गेहिनी । याच्ञाभङ्गभयेन गद्गद्गलत्रुट्यद्विलीनाक्षरं को देहीति वदेत् खदग्धजठरस्यार्थे मनस्वी पुमान् ॥ १५२ ॥
K154 न ध्यातं पदमीश्वरस्य विधिवत् संसारविच्छित्तये स्वर्गद्वारकपाटपाटनपटुर्धर्मोऽपि नोपार्जितः । नारीपीनपयोधरोरुयुगलं स्वप्नेऽपि नालिङ्गितं मातुः केवलमेव यौवनवनच्छेदे कुठारा वयम् ॥ १५४ ॥
K156 वलिभिर्मुखमाक्रान्तं पलितैरङ्कितं शिरः । गात्राणि शिथिलायन्ते तृष्णैका तरुणायते ॥ १५६ ॥
K160 अजानन् माहात्म्यं पतति शलभस् तीव्रदहने स मीनोऽप्यज्ञानाद् बडिशयुतमश्नातु पिशितम् । विजानन्तोऽप्येते वयमिह विपजालजटिलान् न मुञ्चामः कामानह ह गहनो मोहमहिमा ॥ १६० ॥
K163 त्वं राजा वयमप्युपासितगुरुप्रज्ञाभिमानोन्नताः ख्यातस् त्वं विभवैर्यशांसि कवयो दिक्षु प्रतन्वन्ति नः । इत्थं मानद नातिदुरमुभयोरप्यावयोरन्तरं यद्यस्मासु परामुखोऽसि वयमध्येकान्ततो निःस्पृहाः ॥ १६३ ॥
K172 तपस्यन्तः सन्तः किमधिनिवसामः सुरनदीं गुणोदारान् दारानुत परिचरामः सविनयम् । पिबामः शास्त्रौघानुत विविधकाव्यामृतरसान् न विद्मः किं कुर्मः कतिपय निमेषायुषि जने ॥ १७२ ॥
K174 ये वर्धन्ते धनपतिपुरःप्रार्थना दुःखदीर्घा ये चाल्पत्वं दधति विषयाक्षेपपर्यस्तबुद्धेः । तेषामन्तः स्फुरितहसितं वासराणां स्मरेयं ध्यानच्छेदे शिखरिकुहरग्रावशय्यानिषण्णः ॥ १७४ ॥
K177 वयमिह परितुष्टा वल्कलैस् त्वं च लक्ष्म्या सम इह परितोषो निर्विशेषो विशेषः । स तु भवतु दरिद्रो यस्य तृष्णा विशाला मनसि च परितुष्टे कोऽर्थवान् को दरिद्रः ॥ १७७ ॥
K182 मोहं मार्जय तामुपार्जय रतिं चन्द्रार्धचूडामणौ चेतः स्वर्गतरङ्गिणीतटभुवामासङ्गमङ्गीकुरु । को वा वीचिषु बुहुदेषु च तडिल्लेखासु च स्त्रीषु च ज्वालाग्रेषु च पन्नगेषु च सरिद्वेगेषु च प्रत्ययः ॥ १८२ ॥
K183 अग्रे गीतं सरसकवयः पार्श्वतो दाक्षिणात्याः पृष्ठे लीलावलयरणितं चामरग्राहिणीनाम् । यद्यस्त्येवं कुरु भवरसाखादने लम्पटत्वं नो चेच् चेतः प्रविश सहसा निर्विकल्पे समाधौ ॥ १८३ ॥
K185 एकाकी निःस्पृहः शान्तः पाणिपात्रो दिगम्बरः । कदा शंभो भविष्यामि कर्मनिर्मूलनक्षमः ॥ १८५ ॥
K186 प्राप्ताः श्रियः सकलकामदुधास् ततः किं दत्तं पदं शिरसि विद्विषतां ततः किम् । सन्मानिताः प्रणयिनो विभवैस् ततः किं कल्पं स्थितं तनुभृतां तनुभिस् ततः किम् ॥ १८६ ॥
K187 भक्तिर्भवे मरणजन्मभयं हृदिस्थं नेहो न बन्धुषु न मन्मथजा विकाराः । संसर्ग दोषरहिता विजना वनान्ता वैराग्यमस्ति किमतः परमर्थनीयम् ॥ १८७ ॥
K189 पातालमाविशसि यासि नभो विलय दिङ्मण्डलं भ्रमसि मानस चापलेन । भ्रान्त्यापि जातु विमलं कथमात्मनीनं तद् ब्रह्म न स्मरसि निर्वृतिमेषि येन ॥ १८ ९ ॥
K191 किं वेदैः स्मृतिभिः पुराणपठनैः शास्त्रैर्महाविस्तरैः स्वर्गग्रामकुटीनिवासफलदैः कर्मक्रियाविभ्रमैः । मुक्त्वैकं भवभारदुःखरचनाविध्वंसकालानलं खात्मानन्दपदप्रवेशकलनं शेषा वणिग्वृत्तयः ॥ १ ९ १ ॥
K193 रम्याश् चन्द्रमरीचयस् तृणवती रम्या वनान्तस्थली रम्यं साधुसमागमागमसुखं काव्येषु रम्याः कथाः । कोपोपाहितबाष्पबिन्दुतरलं रम्यं प्रियाया मुखं सर्वं रम्यमनित्यतामुपगते चित्ते न किंचित् पुनः ॥ १ ९ ३ ॥
K194 यावत् स्वस्थमिदं शरीरमरुजं यावज्जरा दूरतो यावचू चेन्द्रियशक्तिरप्रतिहता यावत् क्षयो नायुषः । आत्मश्रेयसि तावदेव विदुषा कार्य : प्रयत्नो महान् आदीप्ते भवने तु कूपखननं प्रत्युद्यमः कीदृशः ॥ १ ९ ४ ॥
K195 नाभ्यस्ता भुवि वादिवृन्ददमनी विद्या विनीतोचिता खड्डायैः करिकुम्भपीठदलनैर्नाकं न नीतं यशः । कान्ताकोमलपल्लवाधररसः पीतो न चन्द्रोदये तारुण्यं गतमेव निष्फलमहो शून्यालये दीपवत ॥ १ ९ ५ ॥
K197 आघ्रातं मरणेन जन्म जरया यात्युज्वलं यौवनं संतोषो धनलिप्सया शमसुखं प्रौढाङ्गनाविभ्रमैः । लोकैर्मत्सरिभिर्गुणा वनभुवो व्यालैर्नृपा दुर्जनैर् अस्थैर्येण विभूतिरप्यपहता ग्रस्तं न किं केन वा ॥ १ ९ ७ ॥
K210 अशीमहि वयं भिक्षामाशावासो वसीमहि । शयीमहि महीपृष्ठे कुर्वीमहि किमीश्वरैः ॥ २१० ॥
K223 एको देवः केशवो वा शिवो वा एकं मित्रं भूपतिर्वा यतिर्वा । एको वासः पत्तने वा वने वा एका भार्या सुन्दरी वा दरी वा || २२३ ||
K236 क्षान्तं न क्षमया गृहोचितसुखं त्यक्तं न संतोषतः सोढा दुःसहशीतवाततपनक्लेशा न तप्तं तपः । ध्यातं वित्तमहर्निशं नियमितप्राणैर्न शंभोः पदं तत् तत् कर्म कृतं यदेव मुनिभिस् तैस् तैः फलैर्वञ्चिताः ॥ २३६ ॥
K238 गङ्गातरङ्गकणशीकरशीतलानि विद्याधराध्युषितचारुशिलातलानि । स्थानानि किं हिमवतः प्रलयं गतानि यत् सावमानपर पिण्डरता मनुष्याः ॥ २३८ ॥
K243 चण्डालः किमयं द्विजातिरथ वा शूद्रोऽथ किं तापसः किं वा तत्त्वनिवेशपेशलमतिर्योगीश्वरः कोऽपि किम् । इत्युत्पन्नविकल्प जल्पमुखरैः संभाष्यमाणा जनैर् न क्रुद्धाः पथि नैव तुष्टमनसो यान्ति स्वयं योगिनः ॥ २४३ ॥
K253 तृषा शुष्यत्यास्ये पिबति सलिलं स्वादु सुरभि क्षुधार्तः सञ् शालीन् कवलयति मांसादिवलितान् । प्रदीप्ते रागानौ सुदृढतरमाश्लिष्यति वधूं प्रतीकारो व्याधेः सुखमिति विपर्यस्यति जनः ॥ २५३ ॥
K256 दिक्कालाद्यनवच्छिन्नानन्तचिन्मात्रमूर्तये । स्वानुभूत्यैकमानाय नमः शान्ताय तेजसे ॥ २५६ ॥
K258 दुराराध्यः स्वामी तुरगचलचित्ताः क्षितिभुजो वयं तु स्थूलेच्छा महति च पदे बद्धमनसः । जरा देहं मृत्युर्हरति सकलं जीवितमिदं सखे नान्यच् छ्रेयो जगति विदुषोऽन्यत्र तपसः ॥ २५८ ॥
K283 ब्रह्मज्ञानविवेकिनोऽमलधियः कुर्वन्त्यो दुष्करं यन् मुञ्चन्त्युपभोगभाञ्जयपि धनान्येकान्ततो निःस्पृहाः । न प्राप्तानि पुरा न संप्रति न च प्राप्तौ दृढप्रत्ययो वाञ्छामात्रपरिग्रहाण्यपि परं त्यक्तुं न शक्ता वयम् ॥ २८३ ॥
K284 ब्रह्माण्डमण्डलीमात्रं किं लोभाय मनस्विनः । शफरीस्फुरितेनाब्धेः क्षुब्धता जातु जायते ॥ २८४ ॥ ॥
K288 भव्यं भुक्तं ततः किं कदशनमथ वा वासरान्ते ततः किं कौपीनं वा ततः किं सितममलपटं पट्टवस्त्रं ततः किम् । एका भार्या ततः किं शतगुणगुणिता कोटिरेका ततः किम् एको भ्रान्तस् ततः किं गजतुरगशतैर्वेष्टितो वा ततः किम् ॥ २८८ ॥
K289 भिक्षाशी जनमध्यसङ्गरहितः स्वायत्तचेष्टः सदा हानादानविविक्तमार्गनिरतः कश्चित् तपखी स्थितः । रथ्याक्षीणविशीर्णजीर्णवसनैः संप्राप्तकन्थासखो निर्मानो निरहंकृतिः शमसुखाभोगैकबद्धस्पृहः ॥ २८ ९ ॥
K294 भोगे रोगभयं कुले च्युतिभयं वित्ते नृपालाद् भयं माने दैन्यभयं बले रिपुभयं रूपे जराया भयम् । शास्त्रे वादिभयं गुणे खलभयं काये कृतान्ताद् भयं सर्व वस्तु भयान्वितं भुवि नृणां वैराग्यमेवाभयम् ॥ २ ९ ४ ॥
K304 मृत्पिण्डो जलरेखया वलयितः सर्वोऽप्ययं नन्वणु अंशीकृत्य स एव संयुगशतै राज्ञां गणैर्भुज्यते । ते दघुर्ददतेऽथ वा किमपि न क्षुद्रा दरिद्रा भृशं धिग् धिक् तान् पुरुषाधमान् धनकणान् वाञ्छन्ति तेभ्योऽपि ये ॥
K306 यदा मेरुः श्रीमान् निपतति युगान्ताग्निनिहतः समुद्राः शुष्यन्ति प्रचुरमकरग्राहनिलयाः । धरा गच्छत्यन्तं धरणिधरपादैरपि धृता शरीरे का वार्ता करिकलभकर्णाचपले ॥ ३०६ ॥
K312 यूयं वयं वयं यूयमित्यासीन् मतिरावयोः । किं जातमधुना येन यूयं यूयं वयं वयम् ॥ ३१२ ॥
K316 रात्रिः सैव पुनः स एव दिवसो मत्वाबुधा जन्तवो धावन्त्युद्यमिनस् तथैव निभृतप्रारब्धतत्तत्क्रियाः । व्यापारैः पुनरुक्तमुक्तविषयै रेवंविधेनामुना संसारेण कर्थिताः कथमहो मोहान् न लज्जामहे ॥ ३१६ ॥
K320 वरं पर्वतदुर्गेषु भ्रान्तं वनचरैः सह । न मूर्खजनसंपर्क : सुरेन्द्रभवनेष्वपि ॥ ३२० ॥
K342 सृजति तावदशेषगुणाकरं पुरुषरत्नमलंकरणं भुवः । तदपि तत् क्षणभङ्गि करोति चेदह ह कष्टमपण्डितता विधेः || ३४२ ||
K001 चूडोत्तंसितचारुचन्द्रकलिकाचञ्चच्छिखाभास्वरो लीलादग्धविलोलकामशलभः श्रेयोदशाग्रे स्फुरन् । अन्तःस्फूर्जदपारमोहति मिरप्राग्भारमुच्छेदयंश् चेतःसद्मनि योगिनां विजयते ज्ञानप्रदीपो हरः ॥ १ ॥
K003 प्राणाघातान् निवृत्तिः परधनहरणे संयमः सत्यवाक्यं काले शक्त्या प्रदानं युवतिजनकथामूकभावः परेषाम् । तृष्णास्रोतोविभङ्गो गुरुषु च विनयः सर्वभूतानुकम्पा सामान्यः सर्वशास्त्रेष्वनुपहतविधिः श्रेयसामेष पन्थाः ॥ ३ ॥
K004 बोद्धारो मत्सरग्रस्ताः प्रभवः स्मयदूषिताः । अबोधोपहताश् चान्ये जीर्णमङ्गे सुभाषितम् ॥ ४ ॥
K010 शशी दिवसधूसरो गलितयौवना कामिनी सरो विगतवारिजं मुखमनक्षरं वाकृतेः । प्रभुर्घनपरायणः सतत दुर्गतः सज्जनो नृपाङ्गणगतः खलो मनसि सप्त शल्यानि मे ॥ १० ॥
K013 शास्त्रोपस्कृतशब्दसुन्दरगिर : शिष्यप्रदेयागमा विख्याताः कवयो वसन्ति विषये यस्य प्रभोर्निर्धनाः । तज् जाड्यं वसुधाधिपस्य सुधियो ह्यर्थं विनापीश्वराः कुत्स्याः स्युः कुपरीक्षकैर्न मणयो यैरर्घतः पातिताः ॥ १३ ॥
K019 मनसि वचसि काये पुण्यपीयूषपूर्णास् त्रिभुवनमुपकारश्रेणिभिः प्रीणयन्तः । परगुणपरमाणून् पर्वतीकृत्य नित्यं निजहदि विकसन्तः सन्ति सन्तः कियन्तः ॥ १ ९ ॥
K022 नमस्यामो देवान् ननु हतविधेस् तेऽपि वशगा विधिर्वन्द्यः सोऽपि प्रतिनियतकर्मैकफलदः । फलं कर्मायत्तं यदि किमपरैः किं च विधिना नमस् तत्कर्मभ्यो विधिरपि न येभ्यः प्रभवति ॥ २२ ॥
K026 भग्नाशस्य करण्डपिण्डिततनोग्लनेन्द्रियस्य क्षुधा कृत्वाखुर्विवरं स्वयं निपतितो नक्तं मुखे भोगिनः । तृप्तस्तत्पिशितेन सत्वरमसौ तेनैव यातः पथा स्वस्थास् तिष्ठत दैवमेव हि नृणां वृद्धौ क्षये चाकुलम् ॥२६ ॥
K051 यस्यास्ति वित्तं स नरः कुलीनः स पण्डितः स श्रुतवान् गुणज्ञः । स एव वक्ता स च दर्शनीयः सर्वे गुणाः काञ्चनमाश्रयन्ति ॥५१ ॥
K055 जयन्ति ते सुकृतिनो रससिद्धाः कवीश्वराः । नास्ति येषां यशःकाये जरामरणजन्मभीः ॥ ५५ ॥
K057 लाङ्गूलचालनमधश् चरणावपातं भूमौ निपत्य वदनोदरदर्शनं च । श्वा पिण्डदस्य कुरुते गजपुंगवस् तु धीरं विलोकयति चाटुशतैश् च भुते ॥ ५७ ॥
K058 राजन् दुधुक्षसि यदि क्षितिधेनुमेनां तेनाद्य वत्समिव लोकमिमं पुषाण । तस्मिंश् च सम्यगनिशं परिपोष्यमाणे नानाफलैः फलति कल्पलतेव भूमिः ॥ ५८ ॥
K060 न कश्चिच् चण्डकोपानामात्मीयो नाम भूभुजाम् । होतारमपि जुह्वन्तं स्पृष्टो दहति पावकः ॥ ६० ॥
K063 भवन्ति नम्रास् तरवः फलोद्गमैर्नवाम्बुभिर्भूरिविलम्बिनो घनाः । अनुद्धताः सत्पुरुषाः समृद्धिभिः स्वभाव एवैष परोपकारिणाम् ॥ ६३ ॥
K067 व्यालं बालमृणालतन्तुभिरसौ रोडुं समुज्जृम्भते भेत्तुं वज्रमणीञ् शिरीषकुसुमप्रान्तेन संनह्यते । माधुर्यं मधुबिन्दुना रचयितुं क्षाराम्बुधेरीहते नेतुं वाञ्छति यः सतां पथि खलान् सूक्तैः सुधास्यन्दिभिः ॥ ६७ ॥
K074 परिवर्तिनि संसारे मृतः को वा न जायते । स जातो येन जातेन याति वंशः समुन्नतिम् ॥ ७४ ॥
K104 कामिनीकायकान्तारे कुचपर्वतदुर्गमे । मा संचर मनःपान्थ तत्रास्ते स्मरतस्करः ॥ १०४ ॥
K114 विस्तारितं मकरकेतनधीवरेण स्त्रीसंज्ञितं बडिशमत्र भवाम्बुराशौ । येनाचिरात् तदद्धरामिषलोलमर्त्य मत्स्यान् विकृष्य स पचत्यनुरागवौ ॥ ११४ ॥
K121 विश्रम्य विश्रम्य वनडमाणां छायासु तन्वी विचचार काचित् । स्तनोत्तरीयेण करोद्धृतेन निवारयन्ती शशिनो मयूखान् ॥ १२ ॥
K130 सति प्रदीपे सत्य सत्सु तारामणीन्दुषु । विना मे मृगशावाक्ष्या तमोभूतमिदं जगत् ॥ १३० ॥
K150 खलोल्लापाः सोढाः कथमपि तदाराधनपरैर् : निगृह्यान्तर्बाष्पं हसितमपि शून्येन मनसा | कृतो वित्तस्तम्भप्रतिहतधियामञ्जलिरपि त्वमाशे मोघाशे किमपरमतो नर्तयसि माम् ॥ १५० ॥
K158 भिक्षाशनं तदपि नीरसमेकवारं शय्या च भूः परिजनो निजदेहमात्रम् | वस्त्रं च जीर्णशतखण्डमयी च कन्था हा हा तथापि विषया न परित्यजन्ति ॥ १५८ ॥
K161 फलमलमशनाय खादु पानाय तोयं शयनमवनिपृष्ठं वल्कले वाससी च । लवधनमधुपानभ्रान्तसर्वेन्द्रियाणाम् अविनयमनुमन्तुं नोत्सहे दुर्जनानाम् ॥ १६१ ॥
K162 विपुलहृदयैर्धन्यैः कैश्चिज् जगज् जनितं पुरा विधृतमपरैर्दत्तं चान्यैर्विजित्य तृणं यथा । इह हि भुवनान्यन्ये धीराशू चतुर्दश भुञ्जते कतिपयपुरखाम्ये पुंसां क एष मदज्वरः ॥ १६२ ॥
K164 अभुक्तायां यस्यां क्षणमपि न यातं नृपशतैर् भुवसू तस्या लाभे क इव बहुमानः क्षितिभुजाम् । तदंशस्याप्यंशे तदवयवलेशेऽपि पतयो विषादे कर्तव्ये विदधति जडाः प्रत्युत मुदम् ॥ १६४ ॥
K166 अर्थानामीशिषे त्वं वयमपि च गिरामीश्महे यावदित्थं शूरस् त्वं वाग्मिदर्पज्वरशमनविधावक्षयं पाटवं नः । सेवन्ते त्वां धनान्धा मतिमलहतये मामपि श्रोतुकामा मय्यप्यास्था न ते चेत् त्वयि मम सुतरामेष राजन् गतोऽस्मि ॥ १६६ ॥
K167 परेषां चेतांसि प्रतिदिवसमाराध्य बहुधा प्रसादं किं नेतुं विशसि हृदय क्लेशकलिलम् । प्रसन्ने त्वय्यन्तः स्वयमुदितचिन्तामणिगुणे विमुक्तेः संकल्पः किमभिलषितं पुष्यति न ते ॥ १६७ ॥
K168 अमीषां प्राणानां तुलितबिसिनीपत्रपयसां कृते किं नास्माभिर्विगलितविवेकैर्व्यवसितम् । यदाढ्यानाम द्रविणमदनिःसंज्ञमनसां कृतं वीतवीडैर्निजगुणकथापातकमपि ॥ १६८ ॥
K173 आशा नाम नदी मनोरथजला तृष्णातरङ्गाकुला रागग्राहवती वितर्कविहगा धैर्यद्रुमध्वंसिनी । मोहावर्तसुदुस्तरातिगहना प्रोत्तुङ्ग चिन्तातटी तस्याः पारगता विशुद्धमनसो नन्दन्तु योगीश्वराः ॥ १७३ ॥
K175 विद्या नाधिगता कलङ्करहिता वित्तं च नोपार्जितं शुश्रूषापि समाहितेन मनसा पित्रोर्न संपादिता । आलोलायतलोचना युवतयः स्वप्नेऽपि नालिङ्गिताः कालोऽयं परपिण्डलोलुपतया का कैरिव प्रेरितः ॥ १७५ ॥
K176 आसंसारं त्रिभुवनमिदं चिन्वतां तात तादृङ् नैवास्माकं नयनपदवीं श्रोत्रवर्त्मागतो वा । योऽयं धत्ते विषयकरिणीगाढरूढाभिमान क्षीबस्यान्तःकरणकरिणः संयमालानलीलाम् ॥ १७६ ॥
K178 भोगा मेघवितानमध्यविलसत्सौदामिनी चञ्चला आयुर्वायुविघट्टिताम्रपटलीलीनाम्बुवद् भङ्गुरम् | लोला यौवनलालना तनुभृतामित्याकलय्य द्रुतं योगे धैर्यसमाधिसिद्धिसुलभे बुद्धिं विदध्वं बुधाः ॥ १७८ ॥
K179 पुण्ये ग्रामे वने वा महति सितपटच्छन्नपालीं कपालीम् आदाय न्यायगर्भद्विजहुतहुतभुग्धूमधूम्रोपकण्ठम् । द्वारं द्वारं प्रवृत्तो वरमुदरदरीपूरणाय क्षुधार्तो मानी प्राणी स धन्यो न पुनरनुदिनं तुल्यकुल्येषु दीनः ॥१७ ९ ॥
K180 एतस्मादू विरमेन्द्रियार्थगहनादायासकादाश्रयाच् छ्रेयोमार्गमशेषदुःखशमनव्यापारदक्षं क्षणात् । शान्तं भावमुपैहि संत्यज निजां कल्लोललोलां गतिं मा भूयो भज भङ्गुरां भवरतिं चेतः प्रसीदाधुना ॥ १८० ॥
K181 पुष्पैर्मूलफलैः प्रिये प्रणयिनि प्रीतिं कुरुष्वाधुना भूशय्या नववल्कलैरकरुणैरुत्तिष्ठ यामो वनम् । क्षुद्राणामविवेकमूढमनसां यत्रेश्वराणां सदा वित्तव्याधिविवेकविह्वलगिरां नामापि न श्रूयते ॥ १८१ ॥
K188 तस्मादनन्तमजरं परमं विकासि तद् ब्रह्म वाञ्छत जना यदि चेतनास्थाः । यस्यानुषङ्गिण इमे भुवनाधिपत्य भोगादयः कृपणलोकमता भवन्ति ॥ १८८ ॥
K192 आयु : कल्लोललोलं कतिपय दिवसस्थायिनी यौवनश्रीर् अर्था : संकल्पकल्पा घनसमयतडिद्विभ्रमा भोगपूराः । कण्ठाश्लेषोपगूढं तदपि च न चिरं यत् प्रियाभिः प्रणीतं ब्रह्मण्यासक्तचित्ता भवत भवभयाम्भोधिपारं तरीतुम् ॥ १ ९ २ ॥
K196 धन्यानां गिरिकन्दरे निवसतां ज्योतिः परं ध्यायताम् आनन्दा श्रुजलं पिबन्ति शकुना निःशङ्कमङ्केशयाः । अस्माकं तु मनोरथोपरि - चितप्रासाद्वापीतट क्रीडाकानन के लिकौतुकजुषामायुः परं क्षीयते ॥ १ ९ ६ ॥
K198 आधिव्याधिशतैर्वयस्यतितरामारोग्य मुन्मूल्यते लक्ष्मीर्यत्र पतत्रिवच् च विवृतद्वारा इव व्यापदः । जातं जातमवश्यमाशु विवशं मृत्युः करोत्यात्मसात् तत् किं नाम निरङ्कुशेन विधिना यन् निर्मितं सुस्थिरम् ॥ १ ९ ८ ॥
K199 कृच्छ्रेणामेध्यमध्ये नियमिततनुभिः स्थीयते गर्भमध्ये कान्ताविश्लेषदुःखव्यतिकरविषमे यौवने विप्रयोगः । नारीणामप्यवज्ञाविलसितनियतं वृद्धभावोऽप्यसाधुः संसारे रे मनुष्या वदत यदि सुखं स्वल्पमप्यस्ति किंचित् ॥ १ ९९ ॥
K213 अहौ वा हारे वा बलवति रिपौ वा सुहृदि वा मणौ वा लोष्टे वा कुसुमशयने वा दृषदि वा । तृणे वा स्त्रैणे वा मम समदृशो यान्तु दिवसा : कचित् पुण्येऽरण्ये शिव शिव शिवेति प्रलपतः ॥ २१३ ॥
K221 एके सत्पुरुषाः परार्थघटकाः स्वार्थ परित्यज्य ये सामान्यास् तु परार्थमुद्यमभृतः स्वार्थाविरोधेन ये । तेऽमी मानुषराक्षसाः परहितं स्वार्थाय निघ्नन्ति ये ये तु नन्ति निरर्थकं परहितं ते के न जानीमहे ॥ २२१ ॥
K224 एको रागिषु राजते प्रियतमादेहार्घहारी हरो नीरागेषु जिनो विमुक्तललनासङ्गो न यस्मात् परः । दुर्वारस्मरबाणपन्नगविषव्यासमुग्धो जनः शेषः कामविडम्बितो हि विषयान् भोक्तुं न मोक्तुं क्षमः || २२ ||
K226 कदर्थितस्यापि हि धैर्यवृत्तेर्न शक्यते धैर्यगुणः प्रमाष्टुम् । अधोमुखस्यापि कृतस्य वर्नाधः शिखा याति कदाचिदेव ॥ २२६ ॥
K234 कौपीनं शतखण्डजर्जरतरं कन्था पुनस् तादृशी निश्चिन्तं सुखसाध्य मैक्ष्यमशनं शय्या श्मशाने वने । मित्रामित्रसमानतातिविमला चिन्ताथ शून्यालये ध्वस्ताशेषमदप्रमोदमुदितो योगी सुखं तिष्ठति ॥ २३४ ॥
K239 गङ्गातीरे हिमगिरिशिलाबद्धपद्मासनस्य ब्रह्मध्यानाभ्यसनविधिना योगनिद्रां गतस्य । किं तैर्भाव्यं मम सुदिवसैर्यत्र ते निर्विशङ्काः संप्राप्स्यन्ते जरठहरिणाः शृङ्गमङ्गे मदीये || २३ ९ ॥
K240 गजभुजंगविहंगमबन्धनं शशिदिवाकरयोग्रहपीडनम् । मतिमतां च समीक्ष्य दरिद्रतां विधिरहो बलवानिति मे मतिः ॥ २४० ॥
K242 गात्रं संकुचितं गतिर्विगलिता दन्ताश् च नाशं गता दृष्टिर्नश्यति रूपमेव हसितं वक्रं च न्च लालायते । वाक्यं नैव करोति बान्धवजनो भार्या न शुश्रूषते हा कष्टं जरयाभिभूतपुरुषः पुत्रैरवज्ञायते ॥ २४२ ॥
K249 जीर्णा एव मनोरथाः मनोरथाः स्वहृदये यातं च तद् यौवनं हन्ताङ्गेषु गुणाश् च वन्ध्यफलतां याता गुणज्ञैर्विना । किं युक्तं सहसाभ्युपैति बलवान् कालः कृतान्तोऽक्षमी आ ज्ञातं मदनान्तकाडियुगलं मुक्त्वास्ति नान्या गतिः ॥ २४ ९ ॥
K250 ज्ञानं सतां मानमदादिनाशनं केषांचिदेतन् मदमानकारणम् । स्थानं विविक्तं यमिनां विमुक्तये कामातुराणामतिकामकारणम् ॥२५० ॥
K254 त्रैलोक्याधिपतित्वमेव विरसं यस्मिन् महाशास तल् लब्ध्वाशनवस्त्रमानघटने भोगे रतिं मा कृथाः । भोगः कोऽपि स एक एव परमो नित्योदितो जृम्भते यत्स्वादादू विरसा भवन्ति विभवास् त्रैलोक्य राज्यादयः ॥२५४ ॥
K263 न संसारोत्पन्नं चरितमनुपश्यामि कुशलं विपाक : पुण्यानां जनयति भयं मे विमृशतः । महद्भिः पुण्यौघैश् चिरपरिगृहीताश च विषया महान्तो जायन्ते व्यसनमित्र दातुं विषयिणाम् ॥ २६३ ॥
K264 नायं ते समयो रहस्यमधुना निद्राति नाथो यदि स्थित्वा द्रक्ष्यति कुप्यति प्रभुरिति द्वारेषु येषां वचः । चेतस् तानपहाय याहि भवनं देवस्य विश्वेशितुर् निर्दोवारिक निर्दयोत्तयपरुपं निःसीमशर्मप्रदम् ॥ २६४ ॥
K269 पाणिः पात्रं पवित्रं भ्रमणपरिगतं मैक्ष्यमक्षय्यमन्नं विस्तीर्ण वस्त्रमाश | दशकमपमलं तल्पमस्वल्पमुवीं । येषां निःसङ्गताङ्गीकरणपरिणतिः स्वात्मसंतोषिणसू ते धन्याः संन्यस्तदैन्यव्यतिकरनिकराः कर्म निर्मूलयन्ति ॥ २६ ९ ॥
K272 पुरा विद्वत्तासीदुपशमवतां क्लेशहतये गता कालेनासौ विषयसुखसियै विषयिणाम् । इदानीं तु प्रेक्ष्य क्षितितलभुजः शास्त्रविमुखान् अहो कष्टं सापि प्रतिदिनमधोऽधः प्रविशति ॥ २७२ ॥
K282 बाले लीलामुकुलितममी मन्थरा दृष्टिपाताः किं क्षिप्यन्ते विरम विरम व्यर्थ एष श्रमसू ते । संप्रत्येते वयमुपरतं बाल्यमास्था वनान्ते क्षीणो मोहस् तृणमिव जगज्जालमालोकयामः ॥ २८२ ॥
K292 भोगा भङ्गुरवृत्तयो बहुविधासू तैरेव चायं भवस् तत् कस्यैव कृते परिभ्रमत रे लोकाः कृतं चेष्टितैः । आशापाशशतोपशान्तिविशदं चेतः समाधीयतां कामोच्छित्तिवशे स्वधामनि यदि श्रद्धेयमस्मद्वचः ॥ २ ९ २ ॥
K300 महेश्वरे वा जगतां महेश्वरे जनार्दने वा जगदन्तरात्मनि । न भेदहेतुप्रतिपत्तिरस्ति मे तथापि भक्तिस् तरुणेन्दुशेखरे ॥ ३०० ॥
K302 मातर्लक्ष्मि भजस्व कंचिदपरं मत्काङ्क्षिणी मा स्म भूर् भोगेभ्यः स्पृहयालवस् तव वशे का निःस्पृहाणामसि । सद्यः स्यूतपलाशपत्रपुटिकापात्रे पवित्रीकृते भिक्षासक्तुभिरेव संप्रति वयं वृत्तिं समीहामहे ॥ ३०२ ॥
K303 माने म्लायिनि खण्डिते च वसुनि व्यर्थं प्रयातेऽर्थिनि M ! क्षीणे बन्धुजने गते परिजने नष्टे शनैर्यौवने । ; युक्तं केवलमेतदेव सुधियां यज् जह्रुकन्यापय : पूतग्रावगिरीन्द्र कन्दरदरीकुञ्जे निवासः कचित् || ३०३ ॥
K308 यदेतत् स्वाच्छन्थं विहरणमकार्पण्यमशनं सहायैः संवासः श्रुतमुपशमैकव्रतफलम् । मनो मन्दस्पन्दं बहिरतिचिरस्यापि विमृशन् न जाने कस्यैषा परिणतिरुदारस्य तपसः ॥ ३०८ ॥
K313 येनैवाम्बरखण्डेन संवीतो निशि चन्द्रमाः | तेनैव च दिवा भानुरहो दौर्गत्यमेतयोः ॥ ३१३ ॥
K314 ये संतोषसुखप्रमोदमुदितास् तेषां न भिन्ना मुदो ये त्वन्ये धनलुब्धसंकुलधियस् तेषां न तृष्णा हता । इत्थं कस्य कृते कृतः स विधिना तादृक् पदं संपदां खात्मन्येव समाप्तहेममहिमा मेरुर्न मे रोचते ॥ ३१४ ॥
K325 वितीर्णे सर्वस्खे तरुणकरुणापूर्णहृदयाः स्मरन्तः संसारे विगुणपरिणामा विधिगतीः | वयं पुण्येऽरण्ये परिणतशरञ्चन्द्रकिरणैस् त्रियामा नेण्यामो हरचरणचित्तैकशरणाः || ३२५ ||
K334 शिरः शावं स्वर्गात् पशुपतिशिरस्तः क्षितिधरं गिरीन्द्रादुनादवनिमवनेश् चापि जलधिम् । अधोधो गङ्गेयं पदमुपगता स्तोकमथ वा विवेक भ्रष्टानां भवति विनिपातः शतमुखः ॥ ३३४ ॥
K335 संपत्सु महतां चित्तं भवत्युत्पलकोमलम् । आपत्सु च महाशैलशिलासंघातकर्कशम् ॥ ३३५ ॥
K336 संमोहयन्ति मद्यन्ति विडम्बयन्ति निर्भयन्ति रमयन्ति विषादयन्ति । एताः प्रविश्य सदयं हृदयं नराणां किं नाम वामनयना न समाचरन्ति ॥ ३३६ ॥
K338 स जातः कोऽप्यासीन् मदनरिपुणा मूर्ध्नि धवलं कपालं यस्यो चैर्विनिहितमलंकारविधये । नृभिः प्राणत्राणप्रवणमतिभिः कैश्चिदधुना नमद्भिः कः पुंसामयमतुलदर्पज्वरभरः || ३३८ ||
K343 स्थाल्यां वैडूर्यमय्यां पचति तिलखलं चान्दनैरिन्धनोघैः सौवर्णैर्लाङ्ग लाप्रैर्विलिखति वसुधामर्कमूलस्य हेतोः । छित्त्वा कर्पूरखण्डान् वृतिमिह कुरुते कोद्रवाणां समन्तात् प्राध्येमां कर्मभूमिं न चरति मनुजो यस् तपो मन्दभाग्यः ॥ ३४३ ॥
K345 स्नात्वा गाङ्गैः पयोभिः शुचिकुसुमफलैरर्चयित्वा विभो त्वां ध्येये ध्यानं निवेश्य क्षितिधरकुहरग्रावपर्यंङ्कमूले । आत्मारामः फलाशी गुरुवचनरतस् त्वत्प्रसादात् स्मरारे दुःखं मोक्ष्ये कदाहं समकरचरणे पुंसि सेवासमुत्थम् ॥ ३४५ ॥
K347 स्फुरत्स्फारज्योत्स्नाधवलिततले कापि पुलिने सुखासीनाः शान्तध्वनिषु रजनीषु घुसरितः । भवाभोगोद्विग्नाः शिव शिव शिवेत्यार्तवचसः कदा स्यामानन्दोद्गतबहुलबाष्पप्लुतशः || ३४७ ||
K352 हिंसाशून्यमयत्नलभ्यमशनं धात्रा मरुत् कल्पितं व्यालानां पशवस् तृणाङ्कुरभुजः सृष्टाः स्थलीशायिनः । संसारार्णवलङ्घनक्षमधियां वृत्तिः कृता सा नृणां यामन्वेषयतां प्रयान्ति सततं सर्वे समाप्ति गुणाः ॥ ३५२ ॥
K759
K006 यदासीदज्ञानं स्मरतिमिरसंस्कारजनितं तदा दृष्टं नारीमयमिदमशेषं जगदपि । इदानीमस्माकं पटुतरविवेकाञ्ज नजुषां समीभूता दृष्टिस् त्रिभुवनमपि ब्रह्म तनुते ॥ ६ ॥
K007 शुभ्रं सद्म सविभ्रमा युवतयः श्वेतातपत्रोज्ज्वला लक्ष्मीरित्यनुभूयते स्थिरमिव स्फीते शुभे कर्मणि । विच्छिन्ने नितरामनङ्गकलहक्रीडात्रुटत्तन्तुकं मुक्ताजालमिव प्रयाति झटिति भ्रश्यदृशो दृश्यताम् ॥ ७ ॥
K011 मणिः शाणोल्लीढः समरविजयी हेतिनिहतो मदक्षीणो नागः शरदि सरितः श्यानपुलिनाः । कलाशेषश् चन्द्रः सुरतमृदिता बालवनिता तनिम्ना शोभन्ते गलितविभवाश् चार्थिषु नराः ॥ ११ ॥
K012 परिक्षीणः कश्चित् स्पृहयति यवानां प्रसृतये स पश्चात् संपूर्णो गणयति धरित्रीं तृणसमाम् । अतश् चानेकान्ता गुरुलघुतयार्थेषु धनिनाम् अवस्था वस्तूनि प्रथयति च संकोचयति च ॥ १२ ॥
K014 विपदि धैर्यमथाभ्युदये क्षमा सदसि वाक्पटुता युधि विक्रमः । यशसि चाभिरतिर्व्यसनं श्रुतौ प्रकृतिसिद्धमिदं हि महात्मनाम् ॥१४ ॥
K015 हर्तुर्याति न गोचरं किमपि शं पुष्णाति यत् सर्वदा * अर्थिभ्यः प्रतिपाद्यमानमनिशं प्राप्नोति वृद्धिं पराम् । कल्पान्तेष्वपि न प्रयाति निधनं विद्याख्यमन्तर्धनं येषां तान् प्रति मानमुज्झत नृपाः कस् तैः सह स्पर्धते ॥ १५ ॥
K016 अधिगतपरमार्थान् पण्डितान् मावमंस्थास् तृणमिव लघु लक्ष्मीनैव तान् संरुणद्धि | अभिनवमदलेखाश्यामगण्डस्थलानां न भवति बिसतन्तुर्वारणं वारणानाम् ॥ १६ ॥
K017 क्षुत्क्षामोऽपि जराकृशोऽपि शिथिलप्रायोऽपि कष्टां दशाम् आपन्नोऽपि विपन्नदीधितिरपि प्राणेषु गच्छत्खपि । मन्तेभेन्द्रविभिन्नकुम्भकवलग्रासैकबद्धस्पृहः किं जीर्ण तृणमत्ति मानमहतामग्रेसरः केसरी ॥ १७ ॥
K018 प्रिया न्याय्या वृत्तिर्मलिनमसुभङ्गेऽप्यसुकरम् असन्तो नाभ्यर्थ्याः सुहृदपि न याच्यः कृशधनः । विपद्युच्चैः स्थेयं पदमनुविधेयं च महतां सतां केनोद्दिष्टं विषमम सिधाराव्रतमिदम् ॥ १८ ॥
K020 इतः स्वपिति केशवः कुलमितस् तदीयद्विषाम् इतश् च शरणार्थिनः शिखरिपत्रिणः शेरते । इतोऽपि वडवानलः सह समस्तसंवर्तकैर् अहो विततमूर्जितं भरसहं च सिन्धोर्वपुः ॥ २० ॥
K021 क्वचिद् भूमौ शय्या क्वचिदपि च पर्यङ्कशयनं कचिच् छाकाहारः कचिदपि च शाल्योदनरुचिः । क्वचित् कन्थाधारी कचिदपि च दिव्याम्बरधरो मनस्वी कार्यार्थी गणयति न दुःखं न च सुखम् ॥ २१ ॥
K023 दौर्मत्र्यान् नृपतिर्विनश्यति यतिः सङ्गात् सुतो लालनाद् विप्रोऽनध्ययनात् कुलं कुतनयाच् छीलं खलोपासनात् । हीर्मद्यादनवेक्षणादपि कृषिः स्नेहः प्रवासाश्रयान् मैत्री चाप्रणयात् समृद्धिरनयात् त्यागात् प्रमादाद् धनम् ॥ २३ ॥
K024 जाड्यं हीमति गण्यते व्रतरुचौ दम्भः शुचौ कैतवं शूरे निर्घृणता ऋजौ विमतिता दैन्यं प्रियालापिनि । तेजस्विन्यवलिप्तता मुखरता वक्तर्यशक्तिः स्थिरे तत् को नाम गुणो भवेत् स गुणिनां यो दुर्जनैर्नाङ्कितः ॥२४ ॥
K025 जातिर्यातु रसातलं गुणगणस् तस्याप्यधो गच्छतां शीलं शैलतटात् पतत्वभिजनः संदह्यतां वह्निना । शौर्य वैरिणि वज्रमाशु निपतत्वर्थोऽस्तु नः केवलं येनैकेन विना गुणास् तृणलवप्रायाः समस्ता इमे ॥ २५ ॥
K027 दुर्जनः परिहर्तव्यो विद्ययालंकृतोऽपि सन् । मणिना भूषितः सर्पः किमसौ न भयंकरः ॥ २७ ॥
K028 क्षीरेणात्मगतोदकाय हि गुणा दत्ताः पुरा तेऽखिलाः क्षीरे तापमवेक्ष्य तेन पयसा खात्मा कृशानौ हुतः । गन्तुं पावकमुन्मनस् तद्भवद् दृष्ट्वा तु मित्रापदं युक्तं तेन जलेन शाम्यति सतां मैत्री पुनस् त्वीदृशी ॥ २८ ॥
K029 या साधूंश् च खलान् करोति विदुषो मूर्खान् हितान् द्वेषिणः प्रत्यक्षं कुरुते परोक्षममृतं हालाहलं तत्क्षणात् । तामाराधय चक्रिकां भगवतीं भोक्तुं फलं वाञ्छितं हे साधो त्वमतो गुणेषु विपुलेष्वास्थां वृथा मा कृथाः ॥२ ९ ॥
K030 कृमिकुलचितं लालाक्लिन्नं विगन्धि जुगुप्सितं निरुपमरसप्रीत्या खादन् नरास्थि निरामिषम् । सुरपतिमपि श्वा पार्श्वस्थं विलोक्य न शङ्कते न हि गणयति क्षुद्रो जन्तुः परिग्रहफल्गुताम् ॥ ३० ॥
K031 पापान् निवारयति योजयते हिताय गुह्यं निगूहति गुणान् प्रकटीकरोति । आपगतं च न जहाति ददाति काले सन्मित्रलक्षणमिदं प्रवदन्ति सन्तः ॥ ३१ ॥
K033 संतप्तायसि संस्थितस्य पयसो नामापि न ज्ञायते मुक्ताकारतया तदेव नलिनीपत्रस्थितं राजते । खातौ सागरशुक्तिसंपुटगतं तज् जायते मौक्तिकं प्रायेणाधममध्यमोत्तमगुणाः संवासतो जायते ॥ ३३ ॥
K035 मौनान् मूक : प्रवचनपटुर्वातलो जल्पको वा धृष्टः पार्श्वे भवति च तथा दूरतोऽप्यप्रगल्भः | क्षान्त्या भीरुर्यदि न सहते प्रायशो नाभिजातः सेवाधर्मः परमगहनो योगिनामध्यगम्यः ॥ ३५ ॥
K036 नम्रत्वेनोन्नमन्तः परगुणकथनैः खान् गुणान् ख्यापयन्तः स्वार्थान् संपादयन्तो विततपृथुतरारम्भयत्नाः परार्थे । क्षान्त्यैवाक्षेपरूक्षाक्षर मुखरमुखान् दुर्मुखान् दूषयन्तः सन्तः साश्चर्यचर्या जगति बहुमताः कस्य नाभ्यर्चनीयाः ॥३६ ॥
K037 लोभशू चेदगुणेन किं पिशुनता यद्यस्ति किं पातकैः सत्यं चेत् तपसा च किं शुचि मनो यद्यस्ति तीर्थेन किम् । सौजन्यं यदि किं जनैः स्वमहिमा यद्यस्ति किं मण्डनैः सहिया यदि किं धनैरपयशो यद्यस्ति किं मृत्युना ॥ ३७ ॥
K041 ऐश्वर्यस्य विभूषणं सुजनता शौर्यस्य वाक्संयमो ज्ञानस्योपशमः शमस्य विनयो वित्तस्य पात्रे व्ययः अक्रोधस् तपसः क्षमा प्रभवितुर्धर्मस्य निर्व्याजता सर्वेषामपि सर्वकारणमिदं शीलं परं भूषणम् ॥ ४१ ॥
K042 जाड्यं धियो हरति सिञ्चति वाचि सत्यं मानोन्नतिं दिशति पापमपाकरोति । चेतः प्रसादयति दिनु तनोति कीर्ति सत्संगतिः कथय किं न करोति पुंसाम् ॥ ४२ ॥
K043 वाञ्छा सज्जनसंगमे परगुणे प्रीतिर्गुरौ नम्रता विद्यायां व्यसनं स्वयोषिति रतिर्लोकापवादाद् भयम् । भक्तिः शूलिनि शक्तिरात्मदमने संसर्गमुक्तिः खले एते येषु वसन्ति निर्मलगुणास् तेभ्यो * ऽपरेभ्यो नमः ॥४३ ॥
K044 तृष्णां छिन्धि भज क्षमां जहि मदं पापे मतिं मा कृथाः सत्यं ब्रूनुयाहि साधुपदवीं सेवस्व विद्वज्जनान् । मान्यान् मानय विद्विषोऽप्यनुनय प्रच्छादय खान् गुणान् कीर्तिं पालय दुःखिते कुरु दयामेतत् सतां चेष्टितम् ॥४४ ॥
K045 गुणवदगुणवद् वा कुर्वता कार्यजातं परिणतिरवधार्या यत्नतः पण्डितेन । अतिरभसकृतानां कर्मणामा विपत्तेर् भवति हृदयदाही शल्यतुल्यो विपाकः ॥ ४५ ॥
K046 वने रणे शत्रुजलाग्निमध्ये महार्णवे पर्वतमस्तके वा । सुप्तं प्रमत्तं विषमस्थितं वा रक्षन्ति पुण्यानि पुराकृतानि ॥४६ ॥
K047 भीमं वनं भवति तस्य पुरं प्रधानं सर्वो जनः स्वजनतामुपयाति तस्य । कृत्स्ना च भूर्भवति सन्निधिरत्नपूर्णा यस्यास्ति पूर्वसुकृतं विपुलं नरस्य ॥ ४७ ॥
K048 मज्जत्वम्भसि यातु मेरुशिखरं शत्रूञ जयत्वाहवे वाणिज्यं कृषिसेवनादि सकला विद्याः कलाः शिक्षतु । आकाशं विपुलं प्रयातु खगवत् कृत्वा प्रयत्नं परं नाभाव्यं भवतीह कर्मवशतो भाव्यस्य नाशः कुतः ॥४८ ॥
K049 नेता यस्य बृहस्पतिः प्रहरणं वज्रं सुराः सैनिकाः स्वर्गो दुर्गमनुग्रहः खलु हरेरैराचुणो वारणः । इत्याश्चर्यबलान्वितोऽपि बलभिद् भग्नः परैः संगरे तद् युक्तं ननु दैवमेव शरणं धिग् धिग् वृथा पौरुषम् ॥४ ९ ॥
K050 दानं भोगो नाशस् तिस्रो गतयो भवन्ति वित्तस्य । यो न ददाति न भुते तस्य तृतीया गतिर्भवति ॥ ५० ॥
K052 रत्नैर्महास् तुतुषुर्न देवा न भेजिरे भीमविषेण भीतिम् । सुधां विना न प्रययुर्विरामं न निश्चितार्थाद् विरमन्ति धीराः ॥५२ ॥
K053 सन्त्यन्येऽपि बृहस्पतिप्रभृतयः संभाविताः पञ्चषास् तान् प्रत्येष विशेषविक्रमरुची राहुर्न वैरायते । द्वावेव ग्रसते दिनेश्वरनिशाप्राणेश्वरौ भाखरौ भ्रातः पर्वणि पश्य दानवपतिः शीर्षावशेषीकृतः ॥ ५३ ॥
K054 श्रोत्रं श्रुतेनैव न कुण्डलेन दानेन पाणिर्न तु कङ्कणेन । विभाति कायः करुणापराणां परोपकारेण न चन्दनेन ॥ ५४ ॥
K059 सत्यानृता च परुषा प्रियवादिनी च हिंस्रा दयालुरपि चार्थपरा वदान्या । नित्यव्यया प्रचुरनित्यधनागमा च वाराङ्गनेव नृपनीतिरनेकरूपा ॥ ५ ९ ॥
K061 अकरुणत्वमकारणविग्रहः परधनापहतिः परयोषितः । खजनबन्धुजनेष्वसहिष्णुता प्रकृतिसिद्धमिदं हि दुरात्मनाम् ॥ ६१ ॥
K064 पद्माकरं दिनकरो विकचं करोति चन्द्रो विकाशयति कैरवचक्रवालम् । नाभ्यर्थितो जलधरोऽपि जलं ददाति सन्तः स्वयं परहितेषु कृताभियोगाः ॥ ६४ ॥
K065 यदचेतनोऽपि पादैः स्पृष्टः प्रज्वलति सवितुरिनकान्तः । तत् तेजस्वी पुरुषः परकृतनिकृतिं कथं सहते ॥ ६५ ॥
K066 आज्ञा कीर्तिः पालनं ब्राह्मणानां दानं भोगो मित्रसंरक्षणं च । येषामेते षड् गुणा न प्रवृत्ताः कोऽर्थस् तेषां पार्थिवोपाश्रयेण ॥ ६६ ॥
K069 उद्भासिताखिलखलस्य विशृङ्खलस्य प्राग्जातविस्मृत निजाधम कर्मवृत्तेः । दैवादवाप्तविभवस्य गुणद्विषोऽस्य नीचस्य गोचरगतैः सुखमास्यते कैः ॥ ६ ९ ॥
K070 विद्या नाम नरस्य रूपमधिकं प्रच्छन्नगुप्तं धनं विद्या भोगकरी यशः सुखकरी विद्या गुरूणां गुरुः । विद्या बन्धुजनो विदेशगमने विद्या परं देवता विद्या राजसु पूज्यते न हि धनं विद्याविहीनः पशुः ॥ ७० ॥
K071 दाक्षिण्यं स्वजने दया परजने शाठ्यं जने दुर्जने प्रीतिः साधुजने स्मयः खलजने विद्वज्जने * आर्जवम् । शौर्य शत्रुजने क्षमा गुरुजने नारीजने धूर्तता ये चैवं पुरुषाः कलासु कुशलास् तेष्वेव लोकस्थितिः ॥ ७१ ॥
K072 करे श्लाघ्यस् त्यागः शिरसि गुरुपादप्रणमता मुखे सत्या वाणी विजयि भुजयोर्वीर्यमतुलम् । हृदि स्वच्छा वृत्तिः श्रुतमधिगतं च श्रवणयोर् विनाप्यैश्वर्येण प्रकृतिमहतां मण्डनमिदम् ॥ ७२ ॥
K073 वहति भुवनश्रेणीं शेषः फणाफलकस्थितां कमठपतिना मध्येपृष्ठं सदा स च धार्यते । तमपि कुरुते क्रोडाघीनं पयोधिरनादराद अह ह महतां निःसीमानश् चरित्रविभूतयः ॥ ७३ ॥
K075 सिंह : शिशुरपि निपतति मदमलिनकपोलभित्तिषु गजेषु । प्रकृतिरियं सत्त्ववतां न खलु वयस् तेजसो हेतुः ॥ ७५ ॥
K076 केयूरा न विभूषयन्ति पुरुषं हारा न चन्द्रोज्वला न स्त्रानं न विलेपनं न कुसुमं नालंकृता मूर्धजाः । वाण्येका समलंकरोति पुरुषं या संस्कृता धार्यते क्षीयन्ते खलु भूषणानि सततं वाग्भूषणं भूषणम् ॥ ७६ ॥
K081 सत्यं जना वच्मि न पक्षपाताल लोकेषु सप्तस्वपि तथ्यमेतत् । नान्यन् मनोहारि नितम्बिनीभ्यो दुःखैकहेतुर्न च कश्चिदन्यः ॥ ८१ ॥
K082 लीलावतीनां सहजा विलासास् त एव मूढस्य हृदि स्फुरन्ति । रागो नलिन्या हि निसर्गसिडस् तत्र भ्रमत्येव मुधा षडङ्गिः ॥ ८२ ॥
K091 नामृतं न विषं किंचिदेकां मुक्त्वा नितम्बिनीम् । सैवामृतलता रक्ता विरक्ता विषवल्लरी ॥ ११ ॥
K092 भ्रूचातुर्याकुञ्चिताक्षाः कटाक्षाः स्निग्धा वाचो लजितान्ताश्च हासाः । लीलामन्दं प्रस्थितं च स्थितं च स्त्रीणामेतद् भूषणं चायुधं च ॥१२ ॥
K118 नूनं हि ते कविवरा विपरीतबोधा ये नित्यमाहुरबला इति कामिनीनाम् । याभिर्विलोलतरतारकदृष्टिपातैः शऋादयोऽपि विजिता अबलाः कथं ताः ॥ ११८ ॥
K120 स्वपरप्रतारकोऽसौ निन्दति योऽलीकपण्डितो युवतीः । यस्मात् तपसोऽपि फलं स्वर्गः स्वर्गेऽपि चाप्सरसः ॥ १२० ॥
K127 नूनमाज्ञाकरस् तस्याः सुभ्रुवो मकरध्वजः । यद् भुग्ननेत्रसंचारसूचितेऽपि प्रवर्तते ॥ १२७ ॥
K136 तस्याः स्तनौ यदि घनौ जघनं च हारि वक्रं च चारु तव चित्त किमाकुलत्वम् । पुण्यं कुरुष्व यदि तेषु तवास्ति वाञ्छा पुण्यैर्विना न हि भवन्ति समीहितार्थाः ॥ १३६ ॥
K145 केशानाकुलयन् दृशो मुकुलयन् वासो बलादाक्षिपन् आतन्वन् पुलकोद्गमं प्रकटयन्नावेगकम्पं गतेः । वारं वारमुदारसीत्कृतिकृतो दन्तच्छदान् पीडयन् प्रायः शैशिर एष संप्रति मरुत् कान्तासु कान्तायते ॥ १४५ ॥
K159 स्तनौ मांस ग्रन्थी कनककलशावित्युपमितौ मुखं श्लेष्मागारं तदपि च शशाङ्केन तुलितम् । स्रवन्मूत्रक्लिन्नं करिवरकरस्पर्धि जघनम् अहो निन्द्यं रूपं कविजनविशेषैर्गुरु कृतम् ॥ १५ ९ ॥
K201 अतिक्रान्तः कालो लटभललनाभोगसुभगो भ्रमन्तः श्रान्ताः स्मः सुचिरमिह संसारसरणौ । इदानीं स्वःसिन्धोस् तटभुवि समाक्रन्दनगिरः सुतारैः पूत्कारैः शिव शिव शिवेति प्रतनुमः ॥ २०१ ॥
K206 अप्रियवचनदरिद्रैः प्रियवचनाढ्यैः खदारपरितुष्टैः । परपरिवादनिवृत्तैः क्वचित् क्वचिन् मण्डिता वसुधा ॥ २६ ॥
K216 आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महारिपुः । नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति ॥ २१६ ॥
K218 इयं बाला मां प्रत्यनवरतमिन्दीवरदल प्रभाचौरं चक्षुः क्षिपति किमभिप्रेतमनया | गतो मोहोऽस्माकं स्मरशबरबाणव्यतिकर ज्वरज्वाला शान्ता तदपि न वराकी विरमति ॥ २१८ ॥
K225 एतत् कामफलं लोके यद् द्वयोरेकचित्तता । अन्यचित्तकृते कामे शवयोरिव संगमः ॥ २२५ ॥
K228 कर्मायत्तं फलं पुंसां बुद्धिः कर्मानुसारिणी । तथापि सुधिया भाव्यं सुविचार्यैव कुर्वता ॥ २२८ ॥
K230 कान्ताकटाक्षविशिखा न खनन्ति यस्य चित्तं न निर्दहति कोपकृशानुतापः । कर्षन्ति भूरिविषयाश् च न लोभपाशा लोकत्रयं जयति कृत्स्त्रमिदं स धीरः ॥ २३० ॥
K246 छिन्नोऽपि रोहति तरुः क्षीणोऽप्युपचीयते पुनश् चन्द्रः । इति विमृशन्तः सन्तः संतप्यन्ते न विधुरेषु ॥ २४६ ॥
K247 जल्पन्ति सार्धमन्यने पश्यन्त्यन्यं सविभ्रमाः । हृदये चिन्तयन्त्यन्यं प्रियः को नाम योषिताम् ॥ २४७ ॥
K248 जातः कूर्मः स एकः पृथुभुवनभरायार्पितं येन पृष्ठं श्लाघ्यं जन्म ध्रुवस्य भ्रमति नियमितं यत्र तेजस्विचक्रम् । संजातव्यर्थपक्षाः परहितकरणे नोपरिष्टान् न चाधो ब्रह्माण्डोदुम्बरान्तर्मशकवदपरे जन्तवो जातनष्टाः ॥ २४८ ॥
K265 निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु लक्ष्मीः समाविशतु गच्छतु वा यथेष्टम् । अद्यैव वा मरणमस्तु युगान्तरे वा न्याय्यात् पथः प्रविचलन्ति पदं न धीराः ॥ २६५ ॥
K270 पातितोऽपि कराघातैरुत्पतत्येव कन्दुकः । प्रायेण साधुवृत्तानामस्थायिन्यो विपत्तयः ॥ २७० ॥
K275 प्रदानं प्रच्छन्नं गृहमुपगते संभ्रमविधिः प्रियं कृत्वा मौनं सदसि कथनं चाप्युपकृतेः । अनुत्सेको लक्ष्म्या निरभिभवसाराः परकथा : सतां केनोद्दिष्टं विषममसिधाराव्रतमिदम् ॥ २७५ ॥
K277 प्रारम्यते न खलु विघ्नभयेन नीचैः प्रारभ्य विघ्नविहता विरमन्ति मध्याः । विः पुनः पुनरपि प्रतिहन्यमानाः प्रारभ्य उत्तमगुणा न परित्यजन्ति ॥ २७७ ॥
K278 प्रियसखि विपद्दण्डवातप्रपातपरंपरा परिचयचले चिन्ताचक्रे निधाय विधिः खलः । मृदमिव बलात् पिण्डीकृत्य प्रगल्भकुलालवद् भ्रमयति मनो नो जानीमः किमत्र विधास्यति ॥ २७८ ॥
K279 प्रीणाति यः सुचरितैः पितरं स पुत्रो यद् भर्तुरेव हितमिच्छति तत् कलत्रम् | तन् मित्रमापदि सुखे च समक्रियं यद् एतत् त्र्यं जगति पुण्यकृतो लभन्ते ॥ २७ ९ ॥
K285 ब्रह्मा येन कुलालवन् नियमितो ब्रह्माण्डभाण्डोदरे विष्णुर्येन दशावतारगहने क्षिप्तो महासंकटे । रुद्रो येन कपालपाणिपुट के भिक्षाटनं कारितः सूर्यो भ्राम्यति नित्यमेव गगने तस्मै नमः कर्मणे ॥ २८५ ॥
K296 मत्तेभकुम्भदलने भुवि सन्ति शूराः केचित् प्रचण्ड मृगराजवधेऽपि दक्षाः | किंतु ब्रवीमि बलिनां पुरतः प्रसह्य कन्दर्पदर्पदलने विरला मनुष्याः ॥ २ ९ ६ ॥
K299 महादेवो देवः सरिदपि च सैवामरसरिद् गुहा एवागारं वसनमपि ता एव हरितः । सुहृद् वा कालोऽयं व्रतमिदमदैन्यव्रतमिदं कियद् वा वक्ष्यामो वटविटप एवास्तु दयिता ॥ २ ९९ ॥
K317 रे कन्दर्प करं कदर्थयसि किं कोदण्डकार रे रे कोकिल कोमलैः कलरवैः किं त्वं वृथा जल्पसि । मुग्धे स्निग्धविदग्धमुग्धमधुरैर्लोलैः कटाक्षैरलं चेतश् चुम्बितचन्द्रचूडचरणध्यानामृतं वर्तते ॥ ३१७ ॥
K318 लज्जां गुणौघजननीं जननीमिवार्याम् अत्यन्तशुद्धहृदया अनुवर्तमानाः । तेजस्विनः सुखमसूनपि संत्यजन्ति सत्यव्रतव्यसनिनो न पुनः प्रतिज्ञाम् ॥ ३१८ ॥
K321 वरं प्राणच्छेदः समदमघवन्मुक्तकुलिश प्रहारैरुद्गच्छद्गहनदहनोद्गारगुरुभिः । तुषाराद्रे : सूनोरह ह पितरि क्लेशविवशे न चासौ संपातः पयसि पयसां पत्युरुचितः ॥ ३२१ ॥
K324 वह्निस् तस्य जलायते जलनिधिः कुल्यायते तत्क्षणान् मेरुः स्वल्पशिलायते मृगपतिः सद्यः कुरङ्गायते । व्यालो माल्यगुणायते विषरसः पीयूषवर्षायते यस्याङ्गेऽखिललोकवल्लभतमं शीलं समुन्मीलति ॥ ३२४ ॥
K326 विरमत बुधा योषित्सङ्गात् सुखात् क्षणभङ्गुरात् कुरुत करुणामैत्री प्रज्ञावधूजनसंगमम् । न खलु नरके हाराकान्तं घनस्तनमण्डलं } शरणमथ वा श्रोणीबिम्बं रणन्मणिमेखलम् ॥ ३२६ ॥
K329 विवेकव्याकोशे विकसति शमे शाम्यति तृषा परिष्व तुङ्गे प्रसरतितरां सा परिणतिः । जराजीर्णैश्वर्यग्रसनगहनाक्षेपकृपणः कृपापात्रं यस्यां भवति मरुतामप्यधिपतिः ॥ ३२ ९ ॥
K333 शय्या शैलशिला गृहं गिरिगुहा वस्त्रं तरूणां त्वचः सारङ्गाः सुहृदो ननु क्षितिरुहां वृत्तिः फ्लैः कोमलैः । येषां नैर्झरमम्बुपानमुचितं रत्यै च विद्याङ्गना मन्ये ते परमेश्वराः शिरसि यैर्बद्धो न सेवाञ्जलिः ॥ ३३३ ॥
K337 सखे धन्याः केचित् त्रुटितभवबन्धव्यतिकरा वनान्ते चिन्वन्तो विषमविषयाशीविषगतीः । शरच्चन्द्रज्योत्स्ना धवलगगनाभोगसुभगां नयन्ते ये रात्रिं सुकृतचयचित्तैकशरणाः || ३३७ ॥
K344 स्थितिः पुण्येऽरण्ये सह परिचयो हन्त हरिणैः फलैर्मेध्या वृत्तिः प्रतिनदि च तल्पानि दृषदः । इतीयं सामग्री भवति हरभक्तिं स्पृहयतां वनं वा गेहं वा सदृशमुपशान्तैकमनसाम् ॥ ३४४ ॥
K348 स्मृता भवति तापाय दृष्टा चोन्मादवर्धिनी । स्पृष्टा भवति मोहाय सा नाम दयिता कथम् ॥ ३४८ ॥
K350 स्वल्पस्नायुवसावशेषमलिनं निमसमप्यस्थिकं श्वा लब्ध्वा परितोषमेति न च तत् तस्य क्षुधाशान्तये । सिंहो जम्बुकमङ्कमागतमपि त्यक्त्वा निहन्ति द्विपं सर्वः कृच्छ्रगतोऽपि वाञ्छति जनः सत्त्वानुरूपं फलम् ॥ ३५० ॥
K470
K512
K590
K609
K697
K796
K002 कृशः काण : खञ्जः श्रवणरहितः पुच्छविकलो व्रणी पूयक्किन्नः कृमिकुलशतैरावृततनुः । क्षुधाक्षामो जीर्णः पिठरककपालार्पितगलः शुनीमन्वेति श्वा हतमपि च हन्त्येव मदनः ॥ २ ॥
K038 अम्भोजिनीवनविलासनिवासमेव हंसस्य हन्ति नितरां कुपितो विधाता । न त्वस्य दुग्धजलभेदविधौ प्रसिद्धां वैदग्ध्यकीर्तिमपहर्तुमसौ समर्थः ॥ ३८ ॥
K040 नैवाकृतिः फलति नैव कुलं न शीलं ? विद्यापि नैव न च यत्नकृतापि सेवा । भाग्यानि पूर्वतपसा किल संचितानि काले फलन्ति पुरुषस्य यथैव वृक्षाः ॥ ४० ॥
K077 तावदेव कृतिनामपि स्फुरत्येष निर्मलविवेकदीपकः । यावदेव न कुरङ्गचक्षुषां ताड्यते चटुललोचनाञ्चलैः ॥ ७७ ॥
K084 मात्सर्यमुत्सार्य विचार्य कार्यमार्याः समर्यादमिदं वदन्तु । सेव्या नितम्बाः किमु भूधराणामुत स्मरस्मेरविलासिनीनाम् ॥ ८४ ॥
K085 किमिह बहुभिरुक्तैर्युक्तिशुन्यैः प्रलापैर् द्वयमिह पुरुषाणां सर्वदा सेवनीयम् । अभिनवमदलीलालालसं सुन्दरीणां स्तनभरपरिखिन्नं यौवनं वा वनं वा ॥ ८५ ॥
K087 उपरि घनं घनपटलं तिर्यग् गिरयोऽपि नर्तितमयूराः । क्षितिरपि कन्दुलधवला दृष्टिं पथिकः क पातयतु ॥ ८७ ॥
K088 संसारेऽस्मिन्नसारे परिणतितरले द्वे गती पण्डितानां तत्त्वज्ञानामृताम्भःप्लुतललितधियां यातु कालः कदाचित् । नो चेन् मुग्धाङ्गनानां स्तनजघनघनाभोगसंभोगिनीनां स्थूलोपस्थस्थलीषु स्थगितकरतलस्पर्शलोलोद्यतानाम् ॥ ८८ ॥
K089 क्वचित् सुभ्रूभङ्गैः क्वचिदपि च लज्जापरिगतैः क्वचिद् भीतित्रस्तैः क्वचिदपि च लीलाविलसितैः । कुमारीणामे तैर्वदनसुभगर्नेत्र वलितैः स्फुरल्लीलाब्जानां प्रकरपरिकीर्णा इव दिशः ॥ ८ ९ ॥
K093 स्मितं किंचिक्रं सरलतरलो दृष्टिविभवः परिस्पन्दो वाचामभिनवविलासोक्तिसरसः । गतीनामारम्भः किशलयितलीलापरिकरः स्पृशन्त्यास् तारुण्यं किमिव न हि रम्यं मृगहशः ॥ ९ ३ ॥
K094 आवर्तः संशयानामविनयभवनं पत्तनं साहसानां दोषाणां संनिधानं कपटशतमयं क्षेत्रमप्रत्ययानाम् । स्वर्गद्वारस्य विघ्नं नरकपुरमुखं सर्वमायाकरण्डं स्त्रीयत्रं केन सृष्टं विषममृतमयं प्राणिलोकस्य पाशः ॥ १४ ॥
K097 संसारेऽस्मिन्नसारे कुनृपतिभवनद्वारसेवाकलङ्क व्यासङ्गव्यस्तधैर्यं कथममलधियो मानसं संविध्युः | यद्येताः प्रोद्यदिन्दुद्युतिनिचयभृतो न स्युरम्भोजनेत्राः प्रेस काञ्चीकलापाः स्तनभरविनमन्मध्यभागास्तरुण्यः ॥ ९ ७ ॥
K098 अच्छाच्छचन्दनरसाईकरा मृगाक्ष्यो धारागृहाणि कुसुमानि च कौमुदी च । मन्दो मरुत् सुमनसः शुचि हर्म्यपृष्ठं ग्रीष्मे मदं च मदनं च विवर्धयन्ति ॥ १८ ॥
K100 शास्त्रज्ञोऽपि प्रगुणितनयोऽप्यात्मबोधोऽपि गाढं संसारेऽस्मिन्भवति विरलो भाजनं सद्गतीनाम् । येनैतस्मिन् निरयनगरद्वारमुद्घाटयन्ती वामाक्षीणां भवति कुटिला भ्रूलता कुञ्चिकेव ॥ १०० ॥
K102 इह हि मधुरगीतं रूपमेतद् रसोऽयं स्फुरति परिमलोऽसौ स्पर्श एष स्तनानाम् । इति हतपरमार्थैरिन्द्रियैर्भ्राम्यमाणः स्वहितकरणधूर्तैः पञ्चभिर्वञ्चितोऽस्मि || १०२ ॥
K103 संसार तव पर्यन्तपदवी न दवीयसी । अन्तरा दुस्तरा न स्युर्यदि रे मदिरेक्षणाः ॥ १०३ ॥
K106 रागस्यागारमेकं नरकशतमहादुःखसंप्राप्तिहेतुर् मोहस्योत्पत्तिबीजं जलधरपटलं ज्ञानताराधिपस्य । कन्दर्पस्यैक मित्रं प्रकटित विविधस्पष्टदोषप्रबन्धं लोकेऽस्मिन् न ह्यनर्थव्रजकुसुमवनं यौवनादन्यदस्ति ॥१०६ ॥
K107 द्रष्टव्येषु किमुत्तमं मृगदृशः प्रेमप्रसन्नं मुखं घातव्येष्वपि किं तदास्यपवनः श्राव्येषु किं तद्वचः । किं स्वाद्येषु तदोष्ठपल्लवरसः स्पर्शेषु किं तत्तनुर् ध्येयं किं नवयौवने सुहृदयः सर्वत्र तद्विभ्रमाः ॥ १०७ ॥
K108 नो सत्येन मृगाङ्क एप वदनीभूतो न चेन्दीवर द्वंद्वं लोचनतां गतं न कनकैरप्यङ्ग्यष्टिः कृता । किं त्वेवं कविभिः प्रतारितमनास् तत्त्वं विजानन्नपि त्वांसास्थिमयं वपुर्मृगदृशां मत्वा जनः सेवते ॥ १०८ ॥
K110 वेश्यासौ मदनज्वाला रूपेन्धनसमेधिता । कामिभिर्यत्र हूयन्ते यौवनानि धनानि च ॥ ११० ॥
K111 मधुरयं मधुरैरपि कोकिलाकलकलैर्मलयस्य च वायुभिः । विरहिणः प्रणिहन्ति शरीरिणो विपदि हन्त सुधापि विषायते ॥१११ ॥
K115 उन्मत्तप्रेमसंरम्भादारम्भन्ते यदङ्गनाः । तत्र प्रत्यूहमाघातुं ब्रह्मापि खलु कातरः ॥ ११५ ॥
K122 अदर्शने दर्शनमात्रकामा दृष्टौ परिष्वङ्गरसैकलोला । आलिङ्गितायां पुनरायताक्ष्यामाशास्महे विग्रहयोरभेदम् ॥ १२२ ॥
K124 प्राङ् मा मेति मनोरमागतगुणं जातामिलाषं ततः सत्रीडं तद्नु लथीकृततनु प्रत्यस्तधैर्यं पुनः । प्रेमाईस्पृहणीय निर्भररतक्रीडाप्रगल्भं ततो निःसङ्गाङ्गविकर्षणाधिकसुखं रम्यं कुलस्त्रीरतम् ॥ १२४ ॥
K129 व्यादीर्घेण चलेन वक्रगतिना तेजस्विना भोगिना नीलाब्जयुतिनाहिना वरमहं दृष्टो न तचक्षुषा | दष्टे सन्ति चिकित्सका दिशि दिशि प्रायेण धर्मार्थिनो मुग्धाक्षीक्षणवीक्षितस्य न हि मे मन्त्रो न चाप्यौषधम् ॥ १२ ९ ॥
K135 आवासः क्रियतां गाङ्गे पापवारिणि वारिणि । स्तनमध्ये तरुण्या वा मनोहारिणि हारिणि ॥ १३५ ॥
K138 आवासः किलकिञ्चितस्य दयिता पार्श्वे विलासालसा कर्णे कोकिलकामिनीकलरवः स्मेरो लतामण्डपः । गोष्ठी सत्कविभिः समं कतिपयैर्मुग्धाः सितांशोः कराः केषांचित् सुखयन्ति चात्र हृदयं चैत्रे विचित्राः स्रजः ॥ १३८ ॥
K142 आसारेण न हर्म्यतः प्रियतमैर्यातुं बहिः शक्यते शीतोत्कम्पनिमित्तमायतदृशा गाढं समालिङ्गयते । जालैः शीकरशीतलाश च मरुतो रत्यन्तखेदच्छिदो धन्यानां बत दुर्दिनं सुदिनतां याति त्रियासंगमे ॥१४२ ॥
K147 वचसि भवति सङ्गत्यागमुद्दिश्य वार्ता श्रुतमुखरमुखानां केवलं पण्डितानाम् । जघनमरुणरत्नग्रन्थिकाञ्चीकलापं कुवलयनयनानां को विहातुं समर्थः ॥ १४७ ॥
K207 अभिमतमहामानग्रन्थिप्रभेदपटीयसी गुरुतरगुणग्रामाम्भोजस्फुटोज्वलचन्द्रिका | विपुलविलसल्लज्जावल्लीविदारकुठारिका जठरपिठरी दुःपूरेयं करोति विडम्बनाम् ॥ २०७ ॥
K208 अभिमुखनिहतस्य सतस् तिष्ठतु तावज् जयोऽथ वा स्वर्गः । उभयबलसाधुवादः श्रवणसुखोऽस्त्येव चात्यर्थम् ॥ २०८ ॥
K219 उदन्वच्छन्ना भूः स च निधिरपां योजनशतं सदा पान्थः पूषा गगनपरिमाणं कलयति । इति प्रायो भावाः स्फुरदवधिमुद्रामुकुलिताः सतां प्रज्ञोन्मेषः पुनरयमसीमा विजयते ॥ २१ ९ ॥
K220 एकेनापि हि शूरेण पादाक्रान्तं महीतलम् | क्रियते भास्करेणैव स्फारस्फुरिततेजसा ॥ २२० ॥
K245 श्वेतश् चिन्तय मा रमां सकृदिमामस्थायिनीमास्थया भूपालभ्रुकुटीकुटीविहरणव्यापारपण्याङ्गनाम् । कन्थाकञ्चुकिनः प्रविश्य भवनद्वाराणि वाराणसी रथ्यापङ्किषु पाणिपात्रपतितां भिक्षामपेक्षामहे ॥ २४५ ॥
K251 तावन् महत्त्वं पाण्डित्यं कुलीनत्वं विवेकिता । यावज् ज्वलति नाङ्गेषु हतः पञ्चेपुपावकः ॥ २५१ ॥
K252 तुङ्गं वेश्म सुताः सतामभिमताः संख्यातिगाः संपदः कल्याणी दयिता वयश् च नवमित्यज्ञानमूढो जनः । मत्वा विश्वमनश्वरं निविशते संसारकारागृहे संदृश्य क्षणभङ्गुरं तदखिलं धन्यस् तु संन्यस्यति ॥२५२ ॥
K259 दुर्ग्राह्यं हृदयं यथैव वदनं यदर्पणान्तर्गतं भावः पर्वतसूक्ष्ममार्गविषमः स्त्रीणां न विज्ञायते | चित्तं पुष्करपत्रतोयतरलं विद्वद्विराशङ्कितं नारी नाम विषाङ्कुरैरिव लता दोषैः समं वर्षिता ॥ २५ ९ ॥
K260 दूरादर्थं घटयति नवं दूरतश् चापशब्द त्यक्त्वा भूयो भवति निरतः सत्कथापादनेषु । मन्दं मन्दं रचयति पदं लोकचित्तानुवृत्त्या कामं मन्त्री कविरिव सदा खेदभारैरमुक्तः ॥ २६० ॥
K267 परिभ्रमसि किं वृथा वचन चित्त विश्राम्यतां स्वयं भवति यद् यथा भवति तत् तथा नान्यथा | अतीतमननुस्मरन्नपि च भाव्यसंकल्पयन् अतर्कितगमागमाननुभवामि भोगानहम् ॥ २६७ ॥
K268 पाणि पात्रयतां निसर्गशुचिना भैक्षेण संतुष्यतां यत्र कापि निषीदतां बहुतृणं विश्वं मुहुः पश्यताम् । अत्यागेऽपि तनोरखण्डपरमानन्दावबोधस्पृशाम् अध्वा कोऽपि शिवप्रसादसुलभः संपत्स्यते योगिनाम् ॥ २६८ ॥
K274 प्रथितः प्रणयवतीनां तावत् पदमातनोतु हृदि मानः । भवति न यावच् चन्दनतरुसुरभिर्मलयपवमानः ॥ २७४ ॥
K276 प्रायः कन्दुकपातेनोत्पतत्यार्यः पतन्नपि । तथा त्वनार्यः पतति मृत्पिण्डपतनं यथा ॥ २७६ ॥
K281 फलं स्वेच्छालभ्यं प्रतिवनमखेदं क्षितिरुहां पयः स्थाने स्थाने शिशिरमधुरं पुण्यसरिताम् । मृदुस्पर्शी शय्या सुललितलतापल्लवमयी सहन्ते संतापं तदपि धनिनां द्वारि कृपणाः ॥ २८१ ॥
K287 भवन्तो वेदान्तप्रणिहितधियामत्र गुरवो विदग्धालापानां वयमपि कवीनामनुचराः तथाप्येतद् ब्रूमो न हि परहितात् पुण्यमधिकं न चास्मिन् संसारे कुवलयदृशो रम्यमपरम् ॥ २८७ ॥
K290 भिक्षाहारमदैन्यमप्रतिसुखं भीतिच्छिदं सर्वदा दुर्मात्सर्यमदाभिमानमथनं दुःखौघविध्वंसनम् । सर्वत्रान्वहमप्रयत्नसुलभं साधुप्रियं पावनं । शंभो : सत्रमवार्य मक्षयनिधिं शंसन्ति योगीश्वराः ॥ २ ९ ० ॥
K293 भोगास् तुङ्गतरङ्गभङ्गचपलाः प्राणाः क्षणध्वंसिनः स्तोकान्येव दिनानि यौवनसुखं प्रीतिः प्रियेष्वस्थिरा । तत् संसारमसारमेव निखिलं बुद्धा बुधा बोधका लोकानुग्रहपेशलेन मनसा यत्नः समाधीयताम् ॥ २ ९ ३ ॥
K307 यदि नाम दैवगत्या जगदसरोजं कदाचिदपि जातम् । अवकरनिकरं विकिरति तत् किं कृकवाकुरिव हंसः ॥ ३०७ ||
K322 वरं शृङ्गोत्तुङ्गाद् गुरुशिखरिणः कापि विषमे पतित्वायं कायः कठिनदृषद्न्तर्विदलितः । वरं न्यस्तो हस्तः फणिपतिमुखे तीक्ष्णदशने वरं वह्नौ पातस् तदपि न कृतः शीलविलयः ॥ ३२२ ॥
K323 वर्णं सितं झटिति वीक्ष्य शिरोरुहाणां स्थानं परं परिभवस्य तदेव पुंसाम् । आरोपितास्थिशकलं परिहत्य यान्ति चण्डालकूपमिव दूरतरं तरुण्यः ॥ ३२३ ॥
K330 विश्वामित्रपराशरप्रभृतयो वाताम्बुपर्णाशनास् तेऽपि स्त्रीमुखपङ्कजं सुललितं व मोहं गताः । शाल्यन्नं सघृतं पयोधियुतं भुञ्जन्ति ये मानवास् तेषामिन्द्रियनिग्रहो यदि भवेद् विन्ध्यः प्लवेत् सागरे || ३३० ||
K339 सत्यामेव त्रिलोकीसरिति हरशिरश्रुम्बिनी विच्छटायां सद्वृत्तं कल्पयन्त्यां वटविटपिभवैर्वल्कलैः सत्फलैश् च । कोऽयं विद्वान् विपत्तिज्वरजनितरुजातीव दुःखासिकानां वक्रं वीक्षेत दुःस्थे यदि हि न बिभृयात् स्खे कुटुम्बेऽनुकम्पाम् ॥ ३३ ९ ॥
K340 सहकारकुसुमकेसर निकरभवामोदमूच्छितदिगन्ते । मधुरमधुविधुरमधुपे मधौ भवेत् कस्य नोत्कण्ठा ॥ ३४० ॥
K422
K430
K454
K468
K521
K721
K807
K078 धन्यास् त एव चपलायतलोचनानां तारुण्यदर्पघनपीनपयोधराणाम् । क्षामोदरोपरिलसत्रिवलीलतानां कृतिं विकृतिमेति मनो न येषाम् ॥ ७८ ॥
K079 स्मितेन भावेन च लज्जया घिया पराङ्मुखैरर्धकटाक्षवीक्षितैः । वचोभिरीर्ण्याकलहेन लीलया समस्तभावैः खलु बन्धनं स्त्रियः ॥७ ९ ॥
K080 एताश् चलइलयसंहतिमेखलोत्थ झंकारनूपुरवाहृतराजहंस्यः । कुर्वन्ति कस्य न मनो विवशं तरुण्यो वित्रस्तमुग्धहरिणी सदृशाक्षिपातैः ॥ ८० ॥
K083 असाराः सन्त्येते विरतिविरसा वाथ विषया जुगुप्सन्तां यद् वा ननु सकलदोषास्पदमिति । तथाप्यन्तस्तत्त्वप्रणिहितधियामप्यतिबलस् तदीयोऽनाख्येयः स्फुरति हृदये कोऽपि महिमा ॥ ८३ ॥
K086 राजंस् तृष्णाम्बुराशेर्न हि जगति गतः कश्चिदेवावसानं को वा अर्थैः प्रभूतैः स्ववपुषि गलिते यौवने सानुरागः । गच्छामः सद्म यावद् विकसितकुमुदेन्दीवरालोकिनीनाम् आक्रम्याक्रम्य रूपं झटिति न जरया लुट्यते प्रेयसीनाम् ॥८६ ॥
K090 वक्रं चन्द्रविडम्बि पङ्कजपरीहासक्षमे लोचने वर्णः स्वर्णमपाकरिष्णुरलिनीजिष्णुः कचानां चयः । वक्षोजाविभकुम्भविभ्रमहरौ गुर्वी नितम्बस्थली वाचां हारि च च मार्दवं युवतिषु स्वाभाविकं मण्डनम् ॥ १० ॥
K095 सन्मार्गे तावदास्ते प्रभवति हि नरस् तावदेवेन्द्रियाणां लज्जां तावद् विधत्ते विनयमपि समालम्बते तावदेव । भ्रूचापाकृष्टमुक्ताः श्रवणपथजुषो नीलपक्ष्माण एते यावलू लीलावतीनां न हृदि धृतिमुषो दृष्टिबाणाः पतन्ति ॥९ ५ ॥
K096 यदेतत् पूर्णेन्दुद्युतिहरमुदाराकृतिधरं मुखाब्जं तन्वङ्गयाः किल वसति यत्राधरमधु । इदं तत् किंपाकद्रुमफलमिवातीव विरसं व्यतीतेऽस्मिन्काले विषमिव भविष्यत्यसुखदम् ॥ ९ ६ ॥
K099 परिमलभृतो वाताः शाखा नवाङ्कुरकोटयो मधुपविरुतोत्कण्ठाभाजः प्रियाः पिकपक्षिणाम् । विरलसुरतस्खेदोद्द्वारा वधूवदनेन्दवः प्रसरति धनाढ्यानां ग्रीष्मे कुतोऽपि गुणोदयः ॥ ९९ ॥
K101 उन्मीलत्रिवलीतरङ्गवलया प्रोत्तुङ्गपीनस्तन द्वंद्वेनोद्यतचक्रवाकमिथुना वक्राम्बुजोद्भासिनी । कान्ताकारघरा नदीयमभितः क्रूराशया नेष्यते संसारार्णवमज्जनं यदि ततो दूरेण संत्यज्यताम् ॥ १०१ ॥
K105 शृङ्गारमनीरदे प्रसृमरक्रीडारसश्रोतसि प्रद्युम्नप्रियबान्धवे चतुरतामुक्ताफलोदन्वति । तन्वीनेत्रचकोरपार्वणविधौ सौभाग्यलक्ष्मीनिधौ धन्यः कोऽपि न विक्रियां कलयति प्राप्ते नवे यौवने ॥१०५ ॥
K109 जात्यन्धाय च दुर्मुखाय च जराजीर्णाखिलाङ्काय च ग्रामीणाय च दुःकुलाय च गलत्कुष्ठाभिभूताय च । यच्छन्तीषु मनोहरं निजवपुर्लक्ष्मीलवश्रद्धया पण्यस्त्रीषु विवेककल्पलतिकाशस्त्रीषु रज्येत कः ॥ १० ९ ॥
K112 शंभुस्वयंभुहरयो हरिणेक्षणानां येनाक्रियन्त सततं गुहकुम्भदासाः । वाचामगोचरचरित्रपवित्रिताय तस्मै नमो भगवते मकरध्वजाय ॥ ११२ ॥
K113 स्त्रीमुद्रां झषकेतनस्य जयनीं सर्वार्थसंपत्करीं ये मूढाः प्रविहाय यान्ति कुधियो मिथ्याफलान्वेषिणः । ते तेनैव निहत्य निर्दयतरं नग्नीकृता मुण्डिताः केचित् पञ्चशिखीकृताश् च जटिलाः कापालिकाश् चापरे ११३
K116 मालती शिरसि जृम्भणोन्मुखी चन्दनं वपुषि कुङ्कुमाविलम् । वक्षसि प्रियतमा मदालसा स्वर्ग एष परिशिष्ट आगतः ॥ ११६ ॥
K117 कुङ्कुमपङ्ककलङ्कितदेहा गौरपयोधरकम्पितहारा । नूपुरहंसरणत्पदपद्मा कं न वशीकुरुते भुवि रामा ॥ ११७ ॥
K119 उदृत्तस्तनभार एष तरले नेत्रे चले भ्रूलते रागाधिक्यतमोष्ठपल्लवदलं कुर्वन्तु नाम व्यथाम् । सौभाग्याक्षरपङ्किकेच लिखिता पुष्पायुधेन स्वयं मध्यस्था हि करोति तापमधिकं रोमावली केन सा ॥११ ९ ॥
K123 उरसि निपतितानां स्रस्तधम्मिल्लकानां मुकुलितनयनानां किंचिदुन्मीलितानाम् । उपरिसुरतखेदखिन्नगण्डस्थलीनाम् अधरमधु वधूनां भाग्यवन्तः पिबन्ति ॥ १२३ ॥
K125 तावदेवामृतमयी यावल लोचनगोचरा । चक्षुःपथादपेता तु विषादयतिरिच्यते ॥ १२५ ॥
K126 न गम्यो मन्त्राणां न च भवति भैषज्यविषयो न चापि प्रध्वंसं व्रजति विविधैः शान्तिकशतैः । भ्रमावेशदते किमपि विदधद् भङ्गमसमं स्मरापस्मारोऽयं भ्रमयति दृशं घूर्णयति च ॥ १२६ ॥
K128 इदमनुचितमक्रमश् च पुंसां यदिह जरस्यपि मान्मथो विकारः । यदपिच नकृतं नितम्बिनीनां स्तनपतनावधि जीवितं रतं वा || १२८
K131 मुखेन चन्द्रकान्तेन महानीलैः शिरोरुहैः । पाणिभ्यां पद्मरागाभ्यां रेजे रत्नमयीव सा ॥ १३१ ॥
K132 गुरुणा स्तनभारेण मुखचन्द्रेण भावता । शनैश्वराभ्यां पादाभ्यां रेजे ग्रहमयीव सा ॥ १३२ ॥
K133 मुग्धे धानुष्कता केयमपूर्वा तव दृश्यते । यया विध्यसि चेतांसि गुणैरेव न सायकैः ॥ १३३ ॥
K134 सुधाशुभ्रं धाम स्फुरदमलरश्मिः शशधरः प्रियावकाम्भोजं मलयजरजशू चातिसुरभिः । स्रजो हृयामोदास् तदिदमखिलं रागिणि जने करोत्यन्तःक्षोभं न तु विषयसंसर्गविमुखे ॥ १३४ ॥
K137 इतो विद्युल्लीविलसितमितः केतकतरु स्फुरद्गन्धः प्रोद्यज्जलदनिनदस्फूर्जितमितः । इतः केकिक्रीडाकलकलरवः पक्ष्मलदृशां कथं यास्यन्त्येते विरहदिवसा : संभृतरसाः || ॥ १३७ || ॥
K139 केशाः संयमिनः श्रुतेरपि परं पारं गते लोचने अन्तर्वक्रमपि स्वभावशुचिभिः कीर्णं द्विजानां गणैः । मुक्तानां सतताधिवासरुचिरं वक्षोजकुम्भद्वयम् इत्थं तन्वि वपुः प्रशान्तमपि ते रागं करोत्येव नः ॥ १३ ९ ॥
K140 वियदुपरि समेघं भूमयः कन्दलिन्यो नवकुटजकदम्बामोदिनो गन्धवाहाः । शिखिकुलकलकेकारावरम्या वनान्ताः सुखिनमसुखिनं वा सर्वमुत्कण्ठयन्ति ॥ १४० ॥
K141 तरुणीवेषा दीपितकामा विकसितजातीपुष्पसुगन्धिः । उन्नतपीनपयोधरभारा प्रावृ तनुते कस्य न हर्षम् ॥ १४१ ॥
K143 अर्धं नीत्वा निशायाः सरभससुरतायाससंश्लेषयोगैः प्रोतृष्णो मधुमदनिरतो हर्म्यपृष्ठे विविक्ते । संभोगक्लान्तकान्ताशिथिलभुजलतावर्जितं कर्करीतो ज्योत्स्नाभिन्नाच्छधारं न पिबति सलिलं शारदं मन्दभाग्यः ॥१४३ ॥
K144 हेमन्ते दधिदुग्धसर्पिरशना माञ्जिष्ठवासोभृतः काश्मीरद्रव सान्द्रदिग्धवपुषः खिन्ना विचित्रै रतैः । वृत्तोरुस्तनकामिनीजनकृताश्लेषा गृहाभ्यन्तरे ताम्बूलीदलपूगपूरितमुखा धन्याः सुखं शेरते ॥ १४४ ॥
K146 सदा योगाभ्यासव्यसनवशयोरात्ममनसोर् अविच्छिन्ना मैत्री स्फुरति कृतिनस् तस्य किमिमैः । प्रियाणामालापैरघरमधुभिर्वक्रमधुभिः सनिःश्वासामोदैः सुकुचकलशाश्लेषसुरतैः ॥ १४६ ॥
K203 अनाघातं पुष्पं किशलयमलूनं कररुहैर् अनाविद्धं रत्नं मधु नवमनास्खादितरसम् । अखण्डं पुण्यानां फलमिव भवद् रूपमनघं न जाने भोक्तारं क इह समुपस्थास्यत इति ॥ २०३ ॥
K204 अनावर्ती कालो व्रजति स वृथा तन् न गणितं दशास् तास् ताः सोढा व्यसनशतसंपात विधुराः । कियद् वा वक्ष्यामः किमिव बत नात्मन्युपकृतं वयं यावत् तावत् पुनरपि तदेव व्यवसितम् || २०४ ॥
K205 अपसर सखे दूरादस्मात् कटाक्षविषानलात् प्रकृतिविषमाद् योषित्सपीद् विलासफणाभृतः । इतरफणिना दष्टः शक्यश् चिकित्सितुमौषधैश् चटुलवनिता भोगिग्रस्तं त्यजन्ति हि मन्त्रिणः ॥ २०५ ॥
K209 अयममृतनिधानं नायकोऽप्योषधीनां शतभिषगनुयातः शंभुमूर्धावतंसः । विरहयति न चैनं राजयक्ष्मा शशाङ्क हतविधिपरिपाकः केन वा लङ्घनीयः ॥ २० ९ ||
K211 असितात्मा सुसंनद्धः समाविष्कृतंचापलः । भुजंगकुटिलस् तस्या भ्रूविक्षेपः खलायते ॥ २११ ॥
K212 असूचीसंचारे तमसि नभसि प्रौढजलद ध्वनिप्राज्ञंमन्ये पतति पृषतानां च निचये । इदं सौदामिन्याः कनककमनीयं विलसितं मुदं च म्लानिं च प्रथयति पथि खैरसुदृशाम् ॥ २१२ ॥
K215 आमीलितनयनानां यत् सुरतरसोऽनुसंविदं कुरुते । मिथुनैर्मिथोऽवधारितमर्चितमिदमेव कामनिर्वहणम् ॥ २१५ ॥
K217 इमे तारुण्यश्रीनवपरिमलाः प्रौढसुरत प्रतापप्रारम्भाः स्मरविजयदानप्रतिभुवः । चिरं चेतश्चौरा अभिनव विकारैकगुरवो विलासव्यापाराः किमपि विजयन्ते मृगदृशाम् ॥ २१७ ॥
K227 कदा वाराणस्याममरतटिनीरोधसि वसन् वसानः कौपीनं शिरसि निधानोऽञ्जलिपुटम् । अये गौरीनाथ त्रिपुरहर शंभो त्रिनयन प्रसीदेति क्रोशन् निमिषमिव नेष्यामि दिवसान् ॥ २२७ ॥
K229 कशू चुम्बति कुलपुरुषो वेश्याधरपल्लवं मनोज्ञमपि । चारभटचौरचेटकनटविटनिष्ठीवनशरावम् ॥ २२ ९ ॥
K231 कान्तेत्युत्पललोचनेति विपुलश्रोणी भरेत्युन्नम त्पीनोत्तुङ्गपयोधरेति सुमुखाम्भोजेति सुरिति । दृष्ट्वा माद्यति मोदतेऽभिरमते प्रस्तौति विद्वानपि प्रत्यक्षाशुचिपुत्रिकां स्त्रियमहो मोहस्य दुश्चेष्टितम् ॥ २३१ ॥
K232 किं कूर्मस्य भरव्यथा न वपुषि क्ष्मां न क्षिपत्येष यत् किं वा नास्ति परिश्रमो दिनपतेरास्ते न यन् निश्चलः । किं चाङ्गीकृतमुत्सृजञ् जन इव श्लाघ्यो जनो लज्जते निर्वाह : प्रतिपन्नवस्तुनि सतामेतद् हि गोत्रव्रतम् ॥ २३२ ॥
K233 किं गतेन यदि सा न जीवति प्राणिति प्रियतमा तथापि किम् । इत्युदीक्ष्य नवमेघमालिकां न प्रयाति पथिकः स्वमन्दिरम् ॥ २३३ ॥
K244 चुम्बन्तो गण्डभित्तीरलकवति मुखे सीत्कृतान्याधाना वक्षःसूत्कञ्चुकेषु स्तनभरपुलकोद्भेदमापादयन्तः । ऊरूनाकम्पयन्तः पृथुजघनतटाचू छूंसयन्तोंऽशुकानि व्यक्तं कान्ताजनानां विटचरितभृतः शैशिरा वान्ति वाताः ॥ २४ ॥
K255 ददतु ददतु गालीर्गालिवन्तो भवन्तो वयमपि तदभावाद् गालिदानेऽप्यशक्ताः । जगति विदितमेतद् दीयते विद्यमानं ददतु शशविषाणं ये महात्यागिनोऽपि ॥ २५५ ॥
K261 दैवेन प्रभुणा स्वयं जगति यद् यस्य प्रमाणीकृतं तत् तस्योपनयेन् मनागपि महान् नैवाश्रयः कारणम् । सर्वाशापरिपूरके जलधरे वर्ष त्यपि प्रत्यहं सूक्ष्मा एव पतन्ति चातकमुखे द्वित्राः पयोबिन्दवः ॥२६१ ॥
K271 पान्थस्त्रीविरहानलाहुतिकथामातन्वती मञ्जरी माकन्देषु पिकाङ्गनाभिरघुना सोत्कण्ठमालोक्यते । अप्येते नवपाटलापरिमलप्राग्भारपाटच्चरा वान्ति क्लान्तिवितानतानवकृतः श्रीखण्डशैलानिलाः ॥ २७१ ॥
K273 प्रणयमधुराः प्रेमोगाढा रसादलसास् तथा भणितिमधुरा मुग्धप्रायाः प्रकाशितसंमदाः । प्रकृतिसुभगा विस्रम्भाः स्मरोदयदायिनो रहसि किमपि खैरालापा हरन्ति मृगीदृशाम् ॥ २७३ ॥
K280 प्रोद्यत्प्रौढप्रियङ्गुद्युतिभृति विदलत्कुन्दमाद्यद्विरेफे काले प्रालेयवातप्रबलविकसितोद्दाममन्दारदाम्नि | येषां नो कण्ठलग्ना क्षणमपि तुहिनक्षोदरक्षा मृगाक्षी तेषामायामयामा यमसदनसमा यामिनी याति यूनाम् || २८० ||
K297 मत्तेभकुम्भपरिणाहिनि कुङ्कुमा कान्तापयोधरतढे रतिखेदखिन्नः । वक्षो निधाय भुजपञ्जरमध्यवर्ती धन्यः क्षपां क्षपयति क्षणलब्धनिद्रः ॥ २ ९ ७ ॥
K298 मधु तिष्ठति वाचि योषितां हृदि हालाहलमेव केवलम् । अत एव निपीयतेऽधरो हृदयं मुष्टिभिरेव ताड्यते ॥ २ ९ ८ ॥
K310 यन् नागा मदवारिभिन्नकरटास् तिष्ठन्ति निद्रालसा द्वारे स्वर्णविभूषिताश् च तुरगा वल्गन्ति यद् दर्पिताः । वीणावेणुमृदङ्गशङ्खपणवैः सुप्तश् च यद् बोध्यते तत् सर्वं सुरलोकऋद्धिसदृशं धर्मस्य विस्फूजितम् ॥ ३१० ॥
K327 विरम विरमायासादस्माद् दुरध्यवसायतो विपदि महतां धैर्यध्वंसं यदीक्षितमीहसे । अयि जडविधे कल्पापाये व्यपेतनिजक्रमाः कुलशिखरिणः क्षुद्रा नैते न वा जलराशयः ॥ ३२७ ॥
K328 विरहेऽपि संगमः खलु परस्परं संगतं मनो येषाम् । हृदयमपि विघटितं संगमेऽपि विरहं विशेषयति ॥ ३२८ ॥
K331 वैराग्यं संश्रयत्येको नीतौ भ्रमति चापरः । शृङ्गारे रमते कश्चिद् रुचिभेदः परस्परम् ॥ ३३१ ॥
K341 सिद्धाध्यासितकन्दरे हरवृषस्कन्धावगाढद्रुमे गङ्गाधौतशिलातले हिमवतः स्थाने स्थितः स्थेयसि । कः कुवत परप्रणाममलिनं मानं मनस्वी जनो यद्युत्रस्त कुरङ्गशावनयना न स्युः स्मरास्त्रं स्त्रियः ॥ ३४१ ॥
K349 स्रजो हृद्यामोदा व्यजनपवनश् चन्द्रकिरणा : परागः कासारो मलयजरजः सीधु विशदम् । शुचिः सौधोत्सङ्गः प्रतनु वसनं पङ्कजदृशो निदाघवेतद् विलसति लभन्ते सुकृतिनः ॥ ३४ ९ ॥
K351 स्वादिष्ठं मधुनो घृताच् च रसवद् यत् प्रस्रवत्यक्षरं दैवी वागमृतात्मनो रसवतस् तेनैव तृप्ता वयम् । कुक्षौ यावदमी भवन्ति धृतये भिक्षाहताः सक्तवस् तावद् दास्यकृता जनैर्न हि धनैर्भोगान् समीहामहे || ॥ ३५१ ॥
K484
K596
K286 ब्रह्मेन्द्रादिमरुद्गणांसू तृणगणान् यत्र स्थितो मन्यते यत्स्वादाद् विरसा भवन्ति विभवासू त्रैलोक्यराज्यादयः । बोधः कोऽपि स एक एव परमो नित्योदितो जम्भते भो साधो क्षणभङ्गुरे तदितरे भोगे रतिं मा कृथाः ॥ २८६ ॥
K291 भू : पर्यङ्को निजभुजलता कन्दुकं खं वितानं दीपश् चन्द्रः सुमतिवनितालब्धसङ्गप्रमोदः । दिक्कान्ताभिः पवनचमरैर्वीज्यमानः समन्ताद् भिक्षुः शेते नृप इव भुवि व्यक्त सर्वस्पृहोऽपि ॥ २ ९ १ ॥
K346 स्पृहयति भुजयोरन्तरमायतकरवालकररुह विदीर्णम् । विजयश्रीवराणां व्युत्पन्न प्रौढवनितेव ॥ ३४६ ||
K353
K412
K439
K467
K471
K495
K528
K560
K599
K630
K678
K702
K739
K781
K806
K202 अद्यापि नोज्झति हरः किल कालकूटं कूर्मो बिभर्ति धरणीं निजपृष्ठभागे । अम्भोनिधिर्वहति दुःसहवाडवाग्निम् अङ्गीकृतं सुकृतिनः परिपालयन्ति ॥ २०२ ॥
K214 आघाय पुस्तकं धन्याः सर्वं विद्म इति स्थिताः । शतकृत्वोऽपि शृण्वन्तो हा न विद्मो जडा वयम् ॥ २१४ ॥
K222 एकैव काचिन् महतामवस्था सूक्ष्माणि वस्त्राण्यथ वा च कन्था | कराग्रलमाभिनवा च बाला गङ्गातरङ्गेष्वथ वाक्षमाला ॥ २२२ ॥
K241 गर्भावासे शयित्वा कलिमलनिलये पूतिमध्ये जघन्ये स्त्री कुक्षौ पीडिताङ्गः कथमपि विवरान् निर्गतः क्लेदलिप्तः । भूयस् तत्रैव रागप्रकृतिरिह नरो मन्दबुद्धिदुरात्मा सोऽयं संसारचक्रे भ्रमति शठमतिर्लोकमध्ये यथान्धः ॥ २४१ ॥
K257 दिश वनहरिणीभ्यो वंशकाण्डस्थलीनां कवलमुपलकोटिच्छिन्नमूलं कुशानाम् । शकयुवतिकपोलापाण्डुताम्बूलवल्ली दलमरुणनखा : पाटितं वा वधूभ्यः ॥ २५७ ॥
K262 धिक् तस्य मन्दमनसः कुकवेः कवित्वं यः स्त्रीमुखं च शशिनं च समीकरोति । भ्रूभङ्गवीक्षणकटाक्षविलोकितानि कोपप्रसादहसितानि कुतः शशाङ्के ॥ २६२ ॥
K266 नो चिन्तामणयो न कल्पतरवो नाष्टौ महासिद्धयस् तावद् देहवशा : परोपकृतये नास्माभिरप्यर्जिताः । नेदं मज्जति मानसं च चपलं ब्रह्मामृताम्भोनिधौ धिग् धिक् कर्मकुटीमिमां तदपि न त्यक्तुं वयं शक्नुमः ॥ २६६ ॥
K295 भो मर्त्याः शृणुत स्फुटाक्षरमिदं वाक्यं शिवप्राप्तये सन्तः क्रीडनमिन्द्रियैः सुखलवप्राप्त्यर्थमभ्युद्यताः । संसारे क्षणभङ्गभङ्गुरतरे लभ्यं न चात्यन्तिकं स्वात्मन्यस्ति समाधिनिर्मितसुखं यत् तत् स्वयं चिन्त्यताम् ॥ २ ९ ५ ॥
K305 यथातुरः पथ्यमरोचमानं जिजीविषुर्भेषजमाददीत । तथा यियासुर्भुवि लोकयात्रां भुञ्जीत भोगानविषक्तचित्तः ॥ ३०५ ॥
K309 यद् यस्य नाभिरुचितं न तत्र तस्य स्पृहा मनोज्ञेऽपि । रमणीयेऽपि सुधांशौ न नाम कामः सरोजिन्याः ॥ ३० ९ ॥
K376
K449
K581
K666
K712
K718
K770
K797

You can use the GitHub repository to report issues or other feedback, or to see the source code and data.

भर्तृहरिसुभाषितम्